در اقلیم های گرم و مدیترانه ای، اردک ها اغلب بر روی بستر نرده ای پرورش می‌یابند. زیرا تهویه از طریق بستر در دفع حرارت محسوس سودمند است. برخی مصالح مانند شبکه های سیمی با روکش پلاستیکی، پلاستیک فشرده، بستر فلزی مشبک، بستر نرده ای چوبی یا ساخته شده از گیاه بامبو به عنوان مواد بستر استفاده شده اند اما باید به دقت ساخته و نصب شوند زیرا تراشه ها و لبه های تیز باعث خراشیدگی پا شده و بلافاصله عفونی شده و باعث التهاب مفاصل و سپتی سمی می گردد. در هنگام استفاده از بامبو به خصوص در زمان اتصال آن ها به یک دیگر جهت استحکام، تراشه های آن باعث جراحت و به تدریج مرگ پرنده می‌شود.

وضعیت فاضلاب در بستر نرده ای

جهت جلوگیری از تجمع فاضلاب در زیر نرده ها تعبیه زهکش ها ضروری است و چاه فاضلاب مناسب جهت ورودی مجاری زهکش ها و سیستم فاضلاب نیز باید فراهم گردد. در قسمت بستر نرده ای، کف پوش های ورودی فاضلاب و مجاری زهکش ها جهت جلوگیری از فعالیت بی هوازی باکتری ها در فاضلاب و ایجاد بوی نا مطبوع مرتبا شسته و تمیز شوند. استفاده از سیستم های هدایت کننده فاضلاب به سمت مجاری جمع کننده آن توصیه می شود.

پرورش اردک در اقلیم های گرمسیری در گذشته چگونه بوده است؟

در گذشته، در جایگاه های پرورش نیمه متراکم گله مادر و جوجه اردک به محوطه ماسه ای و پوشیده از کاه و کلش دسترسی داشتند اما با افزایش نگرانی‌ها درباره سلامت و بهداشت در زمان جوجه کشی اردک به تدریج باعث ساخته شدن محوطه بتونی گردید که این نوع بستر نیز جهت ممانعت از کثیف شدن پرهای پرندگان، نیازمند شست و شوی مداوم است. جلوگیری از آلوده شدن اردک های اهلی به بیماری توسط پرندگان وحشی به خصوص پرندگان آبزی مهاجر ضروری است به همین منظور میتوان از توری های پلاستیکی یا توری های مشبک با چشمه های ریز جهت محصور کردن پرندگان بهره جست.

تاثیر سایه در پرورش اردک

در اقلیم های گرم، سایه بودن مداوم محوطه بتونی از جذب نور خورشید جلوگیری کرده و امکان استراحت پرندگان بر سطح خنک و سرد و به دور از نور خورشید را فراهم می‌کند. در اقلیم های مدیترانه ای و معتدل آلونک های متحرک در طول تابستان برای پرندگان سایه ایجاد کرده و در فصول سرد سال نیز از تابش و حرارت خورشید استفاده می کنند.

علاقه ی اردک ها به شنا کردن

اردک های مادر و جوجه اردک ها جهت شنا کردن به آب خارج محوطه دسترسی دارند. اردک ها از شنا کردن لذت برده و در دفع حرارت آن ها موثر است زیرا افزایش جریان خون به پاها، بالها و نوک و متعاقبا دفع حرارت محسوس برای پرندگان خوشایند است. علی رغم این، دفع حرارت به این شیوه تحت تاثیر دمای آب قرار می گیرد. مجاری آب با عرض 50 تا 100 سانتیمتر و حداکثر عمق 15 سانتیمتر جهت کاهش فاضلاب تولید شده به منظور جلوگیری از افزایش دمای آب در سایه قرار گیرند. فراهم کردن آب جاری حتی با سرعت ناچیز، می تواند دمای آب را تا 10 درجه سانتی‌گراد کاهش دهد که با افزایش نگرانی ها درباره آلودگی و قوانین آمریکای شمالی و اتحادیه اروپا، فاضلاب باید در زمین های کشاورزی منتشر شده و یا از ورود آب زائد به نهر و رودخانه ها و سیستم های فاضلاب جلوگیری شود. فراهم کردن محوطه بیرون با اسپری کنترل شده آب به صورت الکتریکی در دو متری بالای سر جوجه، بدون تولید فاضلاب به طور قابل توجهی باعث کاهش دما می گردد. مرطوب کردن بستر محوطه بیرون در تبادل گرمایی موثر بوده و در ساعات گرم روز با ایجاد بستر خنک جهت استراحت و رفتار اجتماعی آن ها سودمند است.

جوجه کشی مرغ egg incubation در بین مردم بیشترین سهم از جوجه کشی ماکیان را به خود در دنیا اختصاص داده است . هرچند اصول کلی جوجه کشی پرندگان یکی می باشد اما در جوجه کشی هر پرنده رعایت نکاتی خاص موجب افزایش راندمان جوجه کشی و بالا رفتن درصد هچ ( جوجه درآوری  hatchability ) خواهد شد .

این روزها با ساخت دستگاه جوجه کشی اتوماتیک و مطمئن ، کار جوجه کشی مرغ به یکی از لذت  بخش ترین کارها تبدیل شده است ؛ و جوجه کشی مرغ یکی از کارهایی است که با سرمایه گذاری و کار کم می تواند بازدهی خوبی داشته باشد . به شرطی که تخم نطفه دار مناسب و دستگاه مناسب تهیه کنیم و اصول جوجه کشی مرغ و کار با دستگاه جوجه کشی را عمل کنیم .

هرچند فرایند جوجه کشی مرغ دارای نکات ظریف و دقیقی است اما در این مقاله سعی کردیم تمام نکات فنی و دقیق علمی را با زبانی ساده و قابل فهم برای همه کسانی که با دستگاه جوجه کشی کار می کنند ، چه از دستگاه جوجه کشی خانگی تا دستگاه جوجه کشی صنعتی بیان کنیم . نگارش این مقاله در عین سادگی حاوی مطالب مهم جوجه کشی مرغ می باشد .

تمام مطالب اجرایی این مقاله قبلاً توسط ما یا همکاران مان اجرا و نتیجه آن ارزیابی شده است . بنابراین باخیال راحت از مطالب استفاده کنید و در شرایط خودتان بررسی کنید . اگر نتیجه مناسبی نگرفتید حتماً با ما تماس بگیرید تا شرایط شما را بررسی کنیم و درحد توان راهکارهایی برای بهبود شرایط کاری شما ارائه کنیم . تا موفقیت بیشتری داشته باشید .

تمرکز ما در نوشتن این مقاله بیشتر بر روی روش استفاده از دستگاه های جوجه کشی خانگی ، کوچک و متوسط بوده است چون حداقل هر سال هزاران نفر به این نوع کاربران اضافه می شود ولی هیچ راهنمای کاربردی برای آموزش این افراد ارائه نمی شود و هر ساله هزاران ساعت از وقت و هزینه این علاقه مندان صرف کسب تجربه می شود .

چهار شرط اساسی و حیاتی جوجه کشی مرغ

فرایند تبدیل تخم به جوجه دارای پیچیدگی بسیار زیادی است . نکته جالب این است که برای تبدیل تخم نطفه دار سالم به جوجه فقط چهار شرط اساسی و ساده باید فراهم شوند که عبارت اند از : دما ،رطوبت ، هوا و چرخش تخم .

کل فرایند و پیشرفت فناوری جوجه کشی برای فراهم کردن همین چهار شرط ظاهراً ساده است ؛ اما کار جوجه کشی مرغ و دستگاه جوجه کشی به این سادگی ها هم نیست !

یادمان باشد

  یک تخم نطفه دار سالم  + 4 شرط لازم جوجه کشی = جوجه

جدول دما و رطوبت دستگاه جوجه کشی مرغ

 دستگاه جوجه کشی :

دستگاه جوجه کشی یا انکوباتور egg incubator ماشینی است که 4 شرط لازم جوجه کشی را با دقت بالا برای یک دوره جوجه کشی کامل فراهم می نماید و قابلیت تبدیل تخم های بارور fertile را به جوجه ایجاد می کند . انتخاب دستگاه جوجه کشی مناسب برای جوجه کشی مرغ امروزه کمی دشوار شده است . در بازار ایران انواع مختلفی از دستگاه های جوجه کشی است و مبنای ظرفیت دستگاه معمولاً بر اساس گنجایش تعداد تخم مرغ در هر دوره جوجه کشی در نظر گرفته می شود .

سیستم کنترل دستگاه جوجه کشی

سیستم کنترل ها دستگاه های جوجه کشی امروزی را کاملاً اتوماتیک کرده و تمام فرایند کنترل شرایط محیطی به صورت دیجیتالی و به صورت دقیق کنترل می شوند . شاید فقط چیدن تخم در شانه ها و انتقال به سبدها و تخلیه جوجه ها نیاز به کار دستی دارند و بقیه موارد به صورت خودکار انجام می شوند .

در سیستم کنترل مرکزی دستگاه ، دما ، رطوبت ، تهویه و چرخش تخم به صورت خودکار و دقیق کنترل می شود .

در سیستم های هوشمند تمامی عملکرد دستگاه را با سامانه جی اس ام جوجه کشی بر روی موبایل خود کنترل می کنید و از هرجای دنیا تنظیمات را تغییر می دهید حتی در شرایط بحرانی اخطار های لازم را برای شما از طریق تماس تلفنی و یا پیامک ارسال می کند . برای نمونه جی اس ام اینکو gsm-incu  تولید شرکت دماوند سال هاست که با اپلیکیشین جوجه کشی یا همان نرم افزار جوجه کشی کمک حال کاربران دستگاه جوجه کشی می باشد .

تنظیم دمای دستگاه جوجه کشی :

تنظیم دمای جوجه کشی باید به صورت خیلی دقیق توسط سنسورهای حساسی که در داخل دستگاه کنترل می شود تنظیم شود . نوع سنسور و محل قرارگیری آن در داخل دستگاه نقش مهمی در تنظیم شرایط داخل دستگاه دارد .

جهت تنظیم دمای دستگاه جوجه کشی خانگی یا صنعتی یک منبع تولید حرارت در داخل دستگاه است که در صورت کاهش دمای دستگاه به کم تر از حد مجاز فعال می شود. امروزه در دستگاه های کوچک از هیترهای برقی و در دستگاه های بزرگ از سیستم انتقال حرارت با آب یا روغن استفاده می شود.

بهترین دمای جوجه کشی مرغ در دوران ستر 37/7 درجه سانتی گراد و در ایام هچر 37/2 درجه می باشد.

سیستم های تولید حرارت معمولا در مسیر عبور هوای تازه قرار دارند تا هوای وارد شده به دستگاه سریعتر با هوای داخل هم دما شود . المنت های دستگاه به مرور رسوب می گیرند و ممکن است تولید گرمای آنها کاهش یابد. بنابراین باید بصورت دوره ای تمیز شوند.

تنظیم رطوبت دستگاه جوجه کشی :

در بخش ستر رطوبت دستگاه جوجه کشی مرغ در حدود 60 درصد تنظیم می شود. تأمین رطوبت در بخش ستر بسته به نوع دستگاه با استفاده از مخزن آب یا دستگاه های رطوبت ساز تأمین می شود.

رطوبت کمتر سبب از دست رفتن آب تخم مرغ و درنتیجه تلف شدن جنین و یا ضعیف شدن جوجه تولیدی می شود. رطوبت زیاد هم سبب تشکیل قطرات آب بر روی پوست و ورود آلودگی به داخل تخم مرغ و رشد قارچ می شود.

اگر رطوبت نسبی زیاد باشد تعادل بین تشکیل آب متابولیک و تبخیر اب از سطح پوسته به هم خورده و جنین در داخل تخم غرق خواهد شد.

رطوبت ستر معمولا اگر 50 تا 60 باشد ، تخم مرغ 12 درصد از وزن خود را از دست می دهد. روزانه کمتر از 63 درصد.

میتوان تخم ها را در طول جوجه کشی وزن کرد.تبخیر بیشتر سبب تولید جوجه های کوچکتر و سبکتر می شود.

هر چه وزن تخم مرغ بیشتر باشد باید درصد رطوبت نسبی هم کمتر باشد.

در دوران هچر رطوبت دستگاه جوجه کشی مرغ 10 تا 15 درصد افزایش داده می شود.

براساس تعیین ظرفیت دستگاه های جوجه کشی ، در انواع زیر دسته بندی می شوند:

1–    ظرفیت کم: کمتر از 50 تخم مرغ جهت استفاده آموزشی و تفریحی.

2-    ظرفیت خانگی کوچک: ظرفیت 50 تا 200 عدد. برای تکثیر و پرورش پرندگان زینتی ، جوجه کشی قرقاول و اشتغال خانگی در مقیاس کوچک معمولاً استفاده می شوند.

3-    ظرفیت مزرعه ای: ظرفیت 200تا 2000تخم. جهت تکثیر و پرورش پرندگان بومی و جوجه کشی مرغ در مزرعه های کوچک و روستایی استفاده می شوند.  افراد علاقه مند به جوجه کشی اردک و جوجه کشی غاز از طرفداران این سایز دستگاه جوجه کشی می باشند.

4-    ظرفیت صنعتی: ظرفیت های 2000 تخم به بالا: جهت تولید جوجه برای واحدهای نیمه صنعتی و صنعتی پرورش طیور که معمولاً جوجه یکی از مواد اولیه مصرفی در این واحدهای پرورشی است. مثلجوجه کشی بلدرچین یا جوجه کشی کبک و سایر طیور

یکی از اصول مهمی که در ساخت دستگاه های جوجه کشی باید رعایت  شود سادگی کار و نگهداری آن هاست. به طوری که هر فرد با مهارت های معمولی بتواند تعمیر و نگهداری دستگاه را انجام دهد.

برخی سازندگان دستگاه اصل سادگی کار با دستگاه را رعایت نمی کنند و اگر مشکلی برای دستگاه پیش آید حتماً خود شرکت سازنده باید سرویس دهی کند. این در حالی است که شاید این اتفاق در نیمه شب یا در مکانی دوردست رخ دهد و اگر تخم در دستگاه باشد خرابی دستگاه جوجه کشی برای چند ساعت می تواند کل سرمایه ای که در داخل دستگاه قرار دارد را نابود کند.

پس در مورد اصول برق و مکانیک کمی مطالعه کنید یا از افراد حرفه ای اصول را یاد بگیرید تا در هنگام جوجه کشی مرغ اگر با مشکلاتی روبرو شدید خودتان بتوانید قبل وارد شدن خسارت مشکل را حل کنید.

برای کاهش ریسک استفاده از دستگاه جوجه کشی باید برق اضطراری را به هر طریق ممکن پیش بینی کرد. امروز از باطری های ذخیره برق، دستگاه تبدیل برق خودرو، برق خورشیدی و باد برای تأمین برق اضطراری استفاده می شود.

محل نصب دستگاه جوجه کشی در واحد های کوچک

حتما تا حدودی خودتان به اهمیت محلی که دستگاه باید نصب شود پی برده اید. عمده مشکلاتی که کاربران دستگاه های جوجه کشی خانگی و متوسط با آن روبرو هستند مربوط به محل نصب دستگاه می باشد. که پس از بارها تماس با واحد های خدمات پس از فروش و آزمون و خطا پی به اشتباه خود میبرند.

معمولا روستائیان و مزرعه داران اولین محلی که برای نصب دستگاه انتخاب میکنند کنار انبار تجهیزات و یا گوشه ای از سالن محل نگهداری پرندگانشان  ویا اتاقکی با سقف ایرانیتی است.

همینطور افرادی که دستگاه های کوچک برای استفاده داخل منازل تهیه کرده اند اولین گزینه هایشان گوشه انباری، پارکینگ و یا فضای داخل خرپشته ساختمان هست.

باید بگویم اولین اشتباه را این افراد در شروع کار مرتکب شده اند. این مکان ها معمولا توانایی تامین نیازهای دستگاه را برای یک مدت طولانی و 24 ساعته ندارند.

یک بار به درخواست یک مشتری که درصد هچ پائینی در جوجه کشی مرغ  داشت به محل کارشناس فرستادیم کارشناس ما ساعت 3 بعد از ظهر به محل رسید موقعی که دمای محیط جوجه کشی را اندازه گیری کرند دما حدود 38 درجه بود و محل فاقد تهویه و خنک کننده مناسب بود.در صورتی که شخص بهره بردار دستگاه هیچگاه ساعت 6 بعد از ظهر زودتر به محل مراجعه نمی کرد و متوجه دمای بالای محیط نمی شد و بارها مشاهده شده مورد هایی که شب دمای محیط جوجه کشی به 10 درجه سانتی گراد رسیده ولی در طول روز در محدوده مجاز بوده.

برای انجام کار جوجه کشی مرغ و تولید جوجه مرغ حداقل باید اقدامات زیر را انجام داد:

1-         تولید و یا خرید تخم نطفه دار مرغ

2-         جمع آوری و نگهداری تخم نطفه دار مرغ

3-         انتخاب تخم های مناسب جوجه کشی مرغ

4-         تمیز و ضدعفونی کردن اولیه تخم  مرغ نطفه دار

5-         ذخیره و نگهداری تخم های نطفه دار پس از ضدعفونی

6-         آماده سازی بخش ستر و ضدعفونی آن

7-         چیدن تخم مرغ ها در شانه های دستگاه جوجه کشی

8-         قرار دادن تخمها در قسمت ستر جوجه کشی

9-         ضدعفونی کردن تخم ها و دستگاه قبل از روشن کردن دستگاه

10-       کنترل دستگاه در طول جوجه کشی مرغ در ساعات مختلف و نور بینی تخم ها در روز دهم جوجه کشی

11-       انتقال تخم ها از شانه های ستر به سبدهای هچر در سه یا چهار روز پایانی جوجه کشی مرغ

12-       خروج و شمارش جوجه ها از هچر

14-       برسی تخم های جوجه نشده و مشکل یابی جوجه کشی

15-       دفع ضایعات جوجه کشی

16-       تمیز و ضدعفونی کردن دستگاه جوجه کشی

تاثیر مدت و شرایط نگهداری تخم مرغ بر درصد هچ و کیفیت جوجه مرغ

معمولاً امکان اینکه تخم های نطفه  دار به صورت تازه و روزانه در دستگاه جوجه کشی مرغ قرار گیرند وجود ندارد؛ بنابراین باید تخم ها برای چند روز جمع آوری شده و به صورت هم زمان برای جوجه کشی مرغ در دستگاه جوجه کشی قرار گیرند تا جوجه  های هم سن تولید شوند.

هرچه مدت نگهداری تخم نطفه دار مرغ کمتر باشد و شرایط محل نگهداری تخم مرغ مناسب تر باشد افت درصد هچ کمتر خواهد بود. چون تخم موجود زنده ای است که جنین آن برای مدت محدودی می تواند غیرفعال باشد.

شرایط مناسب نگهداری تخم نطفه  دار قبل از جوجه کشی مرغ دمای 15-13 درجه سانتی گراد، رطوبت هم یکی از عوامل مهم در نگهداری تخم مرغ نطفه دار است. رطوبت پایین در مدت نگهداری تخم سبب از دست رفتن آب تخم مرغ شده و احتمال تلف شدن جنین مرغ وجود دارد. از طرفی تخم  هایی که آب خود را ازدست داده اند حتی اگر تبدیل به جوجه مرغ هم شوند کیفیت جوجه تولیدی بسیار پایین خواهد بود.رطوبت 60 درصد مناسب ترین حالت بوده و چرخش تخم مرغ ها در زمان ذخیره سازی حداقل هر 8 ساعت یکبار باشد.

بهترین دما برای نگهداری تخم نطفه دار اکثر پرندگان دمای 13-15 درجه سانتی گراد است.

ترفندهای خرید تخم نطفه دار  (کیفیت ظاهری تخم مرغ / محل خرید و …)

در هنگام خرید حتماً چند نمونه تخم مرغ در ظرف آب قرار داده شود تا عمر تخم مشخص شود و بعد تخم مرغ های در اب تست شده را شکسته و محتویات را بررسی کنیم. زرده و سفیده کاملاً مشخص و شاداب، سفید دو نوع باشد غلیظ و رقیق، کیفیت و ضخامت پوسته، بررسی شود.

تخم  مرغ هایی که نباید در دستگاه جوجه کشی قرار گیرند:

1- تخم  مرغ شکسته

2- تخم  مرغ بدون پوسته

3- تخم  مرغ گرد

4- تخم  مرغ های بیضی شکل که قسمت پهن قابل تشخیص نباشد.

5- تخم  مرغ دوزرده

6- تخم  مرغ کودی

7- تخم  مرغ آلوده به خون

8- تخم  مرغ های خیلی ریز یا خیلی درشت

9- تخم مرغ های تاریخ گذشته

برای درک بهتر دلایل استفاده نکردن از اینگونه تخم مرغ ها  در جوجه کشی مرغ به توضیح چند مورد می پردازیم.

تخم مرغ شکسته و ترک دار

یکی از ناهنجاری های تخم در برخی از پرندگان تخم های سوراخ دار است. در برخی از شرایط بعد از تخم گذاری ممکن است تخم با جسم سخت و تیزی برخورد کند و پوسته سوراخ شود.

در برخی شرایط در اثر نازک شدن پوسته و یا افزایش تعداد روزنه های پوسته در قسمت های دیگری غیر از ناحیه اتاقک هوایی، باعث می شود که در زمان سرد شدن محتویات تخم بجای تشکیل اتاقک هوایی در قسمت پهن تخم، هوا از قسمت های دیگری از پوسته وارد تخم شود که دیواره نازک تر و روزنه های بیشتری دارد.

نفوذ هوا از قسمت های دیگری از پوسته به جز ناحیه اتاقک هوایی سبب می شود که چون پوسته استقامت کافی در قسمت های دیگر ندارد پوسته ترک خورده و به سمت داخل تخم مرغ کشیده شود.

گاهی هم در اثر نوک زدن خود پرنده یا سایر پرنده های هم جوار ممکن است تخم آسیب ببیند.

تخم مرغ های ترک دار به سرعت آب خود را از دست می دهند و بعد از چند روز در داخل دستگاه جوجه کشی و یا اتاق نگهداری تخم خشک می شوند.

عوامل آلوده کننده به سرعت به داخل تخم های ترک دار وارد می شوند و تا قبل از خشک شدن تخم مرغ می توانند محتویات تخم را آلوده کنند. این آلودگی ها به راحتی می توانند در داخل دستگاه پخش شده و حتی تخم های سالم را نیز آلوده کند.

تخم های خیلی ریز یا خیلی درشت

تخم مرغ هایی که وزن و اندازه انها کمتر از 70 درصد وزن و اندازه نرمال تخم باشد مناسب جوجه کشی نیستند چون محتویات تخم برای رشد جنین کافی نیست از طرفی جوجه ای هم اگر تولید شود قابلیت زنده ماندن ندارد.

تخم های خیلی درشت هم هچ کمتری دارند چون مدت بیشتری در اویدکت باقی می مانند و رشد جنین دیرتر متوقف می شود. بنابراین جنین قبل از اینکه بتواند به حالت سکون برود تلف می شود.

تخمهای هفته اول تخمگذاری مناسب جوجه کشی مرغ نیستند.

به دلیل اینکه برنامه تخم گذاری پرنده ماده هنوز منظم نیست و ممکن است تخم مرغ بیشتر یا کمتر از حد معمول در دستگاه تولید مثلی پرنده ماده بماند و جنین روند رشد مناسبی را طی نکند.

از طرفی سلولهای تولید کننده سفیده و پوسته تخم هنوز خوب فعال نیستند و ممکن است کیفیت سفیده و پوسته مناسب برای رشد جنین نباشد.

اندازه تخم مرغ هم معمولاً در هفته اول تولید نسبتاً کوچک است و در نتیجه جوجه مرغ تولیدی کوچکتر از حد معمول خواهد بود و احتمال زنده ماندن جوجه مرغ کمتر خواهد بود.

نر ها ( خروس ها ) هنوز به بلوغ کامل نرسیده اند و یا اینکه کیفیت اسپرم تولیدی پایین است و مهارت کافی برای جفتگیری ندارند. در نتیجه نمی توانند جفتگیری موفقی داشته باشند و اگر هم جفتگیری داشته باشند کیفیت اسپرم تولیدی خیلی خوب نیست به همین دلیل درصد نطفه داری در تخم مرغ های یک تا دو هفته اول تولید نسبتاً پایین است. در پرندگانی مثل کبک معمولاً تا دو هفته اول تخم ها قابلیت قرار دادن در دستگاه را ندارند چون درصد نطفه داری کمتر از 20 درصد است.

ضدعفونی تخم  مرغ ها

تمیز کردن تخم  مرغ های کودی

محل خروج تخم از بدن پرنده کلواک نام دارد. کلواک کانال مشترک انتهای دستگاه تولیدمثلی و دستگاه گوارشی و ادرار پرندگان است؛ بنابراین در زمان خروج تخم از بدن پرنده احتمال آلوده شدن آن وجود دارد.

در پرندگانی که در بستر نگهداری می شوند نیز احتمال آلوده شدن تخم با کود و یا سایر مواد خارجی بسیار زیاد است. حتی تخم  مرغ هایی که در سیستم قفس تولید می شوند نیز احتمال آلوده شدن با کود یا برخی مواد از قبیل پر و خوراک وجود دارد.

بهترین کار برای داشتن تخم  مرغ های سالم و کم خطر در دستگاه جوجه کشی حذف تخم مرغ های آلوده است؛ اما گاهی اوقات می توان با تمیز کردن پوسته تخم آلودگی را از بین برد و در جوجه کشی مرغ استفاده کرد. این کار در مورد تخم  های پرندگان گران  قیمت به  صرفه است. به عنوان مثال قیمت تخم قرقاول گاهی بیش از ده برابر تخم  مرغ است.

برای تمیز کردن تخم مرغ ها از پارچه زبر و سمباده خیلی نرم استفاده می شود. در زمان تمیز کردن پوسته باید دقت کرد که هیچ تغییر یا خراشی در پوسته ایجاد نشود و به پوسته آسیب نرسد.

بعد از برداشتن آلودگی در سطح پوسته باید تخم مرغ  ها را ضدعفونی کرد. هیچ گاه تخم های آلوده به کود را نباید در داخل محل نگهداری تخم قرارداد چون به سرعت آلودگی را به سایر تخم مرغ  های سالم منتقل می کنند.

چیدن تخم مرغ در دستگاه جوجه کشی

دمای مناسب محل چیدن تخم در شانه ها باید 26-20 درجه سانتیگراد و رطوبت آن 80-60 درصد باشد. دمای بیش از 28 درجه  در هنگام چیدمان معمولاً به تخم آسیب می زند. نوک تیز تخم مرغ ها باید رو به پایین درون شانه مرغ جای گذاری شود.

برنامه سرکشی منظم به دستگاه در طول جوجه کشی مرغ

با توجه به اینکه دستگاه های امروزی کاملاً خودکار هستند اما بازهم نیاز به سرکشی و کنترل منظم دارند. اگر دستگاه در نزدیکی قرار دارد حداقل هر 4 ساعت یک بار در شرایط عادی ازلحاظ کارکرد سیستم گرمایش، رطوبت ساز، تهویه و چرخش تخم کنترل شود.

اگر دسترسی کمتر است باید دستگاه به سیستم هشداردهنده مجهز شود و حداقل هر 6 ساعت یک بار کنترل شود.

کنترل نکردن دستگاه سبب می شود که حتی ایرادات جزئی را متوجه نشده و اگر مشکلات دستگاه و ازکارافتادن قطعه ای چند ساعت به طول بیانجامد سبب از بین رفتن جنین و هدر رفتن سرمایه تولیدکننده می شود.

در یکی از دستگاه های جوجه کشی همکاران که جوجه کشی بوقلمون انجام میداد به خاطر سر نزدن به دستگاه چند میلیون تومان خسارت واردشده بود. این همکار ما فقط روزی یک بار دستگاه را کنترل می کرد و متأسفانه به دلیل نوسانات برق فیوز ماقبل دستگاه اتصال را قطع کرده بود و با اینکه قطعی برق نداشتیم ولی دستگاه برای چندین ساعت خاموش بود و تقریباً تمام تخم بوقلمون  ها از بین رفته بودند.

اگر قطعی برق اتفاق افتاد و در زمان قطعی و چند دقیقه بعد باید از نزدیک دستگاه را کنترل کرد و از کار کردن تمام تجهیزات مطمئن شد. اهمیت کنترل دستگاه جوجه کشی برای جوجه کشی شتر مرغ که قیمت تخم شتر مرغ گران تر است بیشتر نمایان می شود.

نوربینی تخم یا کندلینگ

در طول جوجه کشی بهتر است روند رشد جنین را بررسی کرد. برای کندلینگ در روزهای مختلف جوجه کشی تعدادی تخم را از دستگاه خارج کرده و توسط دستگاه مخصوص کندلینگ ( دستگاه نطفه سنج ) که ساختار ساده ای دارد تخم ها در معرض نور قرار گرفته و محتویات تخم تا حدودی دیده می شود.
از روز سوم جوجه کشی می توان نطفه دار بودن تخم و شروع رشد جنین را در اکثر پرندگان تشخیص داد. روزهای هفتم و چهاردهم جوجه کشی هم برای کندلینگ مناسب است.
در زمان خارج کردن تخم برای کندلینگ باید شرایط دما و رطوبت خارج از دستگاه مناسب باشد و تخم به سرعت به دستگاه برگردد.
در زمان کندلینگ چون تخم در نزدیک لامپ روشنایی قرار می گیرد باید به حرارتی که توسط لامپ تولید می شود توجه کرد. بنابراین عملیات نوربینی باید خیلی سریع انجام شود.
دمای محل کندلینگ باید 25-20 درجه سانتیگراد و رطوبت آن حداقل 70-50 درصد باشد.

آموزش تصویری ساخت دستگاه نطفه سنج

زمان مناسب خروج جوجه از دستگاه

حاصل تلاش جوجه کشی، جوجه سالم و باکیفیت است. اگر تمام مراحل و اصول جوجه کشی مرغ درست رعایت شده باشند نتیجه آن درصد هچ بالا و کیفیت جوجه عالی خواهد شد.

یکی از لذت بخش ترین مراحل جوجه کشی خروج جوجه از تخم است. توصیه می کنم چند باری از پشت شیشه دستگاه نظاره گر خروج جوجه مرغ ها از تخم باشید که یکی از زیباترین لحظات طبیعت را خواهید دید.

معمولاً جوجه ها طی 24 از تخم خارج می شوند. زمان خروج جوجه ها از تخم بستگی به اندازه تخم مرغ ، مدت نگهداری قبل از جوجه کشی، سن گله مولد، رطوبت و دمای دستگاه دارد.

معمولاً جوجه هایی که از تخم های ریز متولد می شوند کمی زودتر از تخم خارج می شوند.

چرا جوجه ها همزمان از تخم خارج نمی شوند؟

هرچه مدت نگهداری تخم مرغ قبل از جوجه کشی بیشتر باشد معمولاً جوجه ها دیرتر از تخم خارج می شوند.

هرچه سن گله مولد بیشتر باشد اندازه تخم مرغ درشت تر و درنتیجه جوجه ها دیرتر از تخم خارج می شوند. سن گله که بیشتر می شود درصد هچ و یا همان جوجه درآوری هم بیشتر می شود. اما ممکن است کیفیت جوجه بهتر نباشد.

اگر 1200 تخم مرغ در دستگاه جوجه کشی داشته باشیم معمولاً 500 جوجه مرغ در طی دو تا چهار ساعت اول متولد می شوند. حدود 250 جوجه چند ساعت زودتر و 250 جوجه چند ساعت دیرتر متولد می شوند.

تشخیص زمان مناسب برای خروج جوجه ها از تخم، کار دشواری است و خیلی هم ضروری نیست؛ اما خارج کردن زودتر و یا دیرتر سبب آسیب به جوجه و ایجاد مشکلاتی در بخش پرورش جوجه خواهد شد .

جوجه های مرغ و اکثر پرندگان از زمان خروج از تخم تا وارد شدن به سالن تا 24 ساعت نیازی به آب  ودان ندارند و می توانند از ذخیره کیسه زرده که بخشی از زرده تخم است استفاده کنند .

چه زمانی جوجه ها را از دستگاه خارج کنیم؟

خروج جوجه هایی که هنوز خشک نشده اند نیز می تواند سبب آسیب و ایجاد سرماخوردگی در جوجه شود.

خروج دیرهنگام جوجه مرغ ها هم سبب اتمام ذخیره زرده داخل بدن جوجه شده و جوجه دچار آسیب و ضعف خواهد شد.

بنابراین باید شرایط تخم مرغ ها  و دستگاه جوجه کشی را طوری فراهم کرد که تا حد ممکن جوجه ها به صورت هم زمان از تخم خارج شوند و در مناسب ترین زمان از دستگاه خارج و به محل پرورش منتقل شوند.

معیار مناسب برای خروج جوجه از دستگاه خشک شدن 80 درصد جوجه های متولدشده است. معمولاً قسمت پشت سر جوجه ها دیرتر خشک می شود بنابراین با یک بررسی اجمالی می تواند تخمین زد که حدود 80 درصد جوجه ها خشک شدند و 20 درصد در حال خشک شدن هستند؛ که احتمالاً تا پایان شمارش جوجه یا حداکثر چند ساعت بعد خشک می شوند.

اگر زمان خروج جوجه ها از تخم بیش از 24 ساعت طول می کشد باید بعد از 24 ساعت اول هر 6 ساعت یکبار جوجه های خشک شده را از دستگاه خارج کرد. در مورد جوجه کشی بلدرچین هم می توانید به همین ترتیب عمل کنید.

باز کردن مکرر درب دستگاه در روزهای آخر ممنوع

یکی از دوستان من که اولین بار از دستگاه جوجه کشی استفاده می کرد و اولین بار بود که در منزل کار جوجه  کشی را انجام می داد بااینکه تمام مراحل جوجه کشی مرغ را به خوبی انجام داده بود اما درصد هچ نسبتاً کمی را به دست آورد. وقتی تخم های جوجه نشده را بررسی کردم دیدم که بیشتر جنین ها تا آخرین مرحله رشد کرده بودند و حتی تعداد زیادی از جوجه ها پوسته را شکسته و نوک آن ها بیرون زده بود اما نتوانسته بودند از تخم خارج شوند.

دلیل آن را خودتان حدس بزنید! شنیدن صدای اولین جوجه بسیار هیجان انگیز بود؛ و این دوست ما با شنیدن اولین صدای جوجه برای چند دقیقه در دستگاه را باز می کند و به دنبال جوجه می گردد ولی هنوز جوجه ای از تخم خارج نشده است.

بنابراین هرچند ساعت یک بار در دستگاه باز می شد تا زمان خروج اولین جوجه که بسیار هیجان انگیز بود به هرحال تا چند ساعت پس از خروج جوجه ها از تخم مرغ هرچند دقیقه یک بار در دستگاه بازشده و بچه ها با جوجه ها بازی می کردند و نتیجه تلف شدن تعداد زیادی از جوجه ها قبل از تولد شد.

تعداد خیلی کمی از جوجه ها ممکن است بیش از 24 ساعت زودتر یا دیرتر از تخم خارج شوند بنابراین نباید به خاطر این چند جوجه، به کل جوجه ها آسیب زد.

برای باز کردن درب دستگاه در هنگام خروج جوجه ها حداقا باید 24 ساعت از هچ اولین جوجه گذشته باشد. سپس شرایط هم دمایی اتاق را فراهم کنید و بعد در کوتاهترین زمان ممکن این کار را انجام دهید. برای مرحله بعد حداقل 6 ساعت تحمل کنید.

آب مناسب دستگاه جوجه کشی

آب مورد استفاده در جوجه کشی باید کمترین درصد املاح و بدون آلودگی شیمیایی و میکروبی باشد.

املاح زیاد در آب سبب ایجاد رسوب روی کنترل کننده های رطوبت و حرارت دستگاه می شود و در عملکرد آنها خطا ایجاد می کند.

اگر آب مورد استفاده دارای درصد املاح زیادی است باید حتماً از دستگاه تصفیه آب و سختی گیر استفاده کرد.آب چاه باید قبل از استفاده توسط کلر ضدعفونی شود.

مهمترین دلایل تلفات جنین در روزهای پایانی جوجه کشی

معمولاً سه عامل سبب تلفات جنین در سه روز آخر جوجه کشی می شود؛ که عبارت اند از: کمبود اکسیژن، کاهش رطوبت و کاهش یا افزایش دما.

شاید مهم ترین عاملی که باعث تلفات جنین در روزهای پایانی جوجه کشی مرغ می شود افزایش دما است. با توجه به اینکه در روزهای پایانی رشد جنین کامل می شود و متابولیسم بدن زیاد است بنابراین جنین گرما تولید می کند و اگر تبادل حرارتی دستگاه با محیط بیرون مناسب نباشد و این گرمای تولیدی در دستگاه محبوس شود دمای دستگاه افزایش یافته و سبب تلفات جنین می شود.

اگر برای چند ساعت دما بیش از 39 درجه باشد تلفات جنین شروع می شود و در دمای 40 درجه تلفات به شدت افزایش می یابد و در 42 درجه تقریباً تمام جنین ها ظرف چند دقیقه تلف خواهند شد.

پوشش بدن اردک ها در روزهای بدو تولد از کرک بوده که عایق حرارتی خوبی برایش فراهم می کند . زمانی که این کرک ها با روغن ناشی از پرها پوشیده شود نسبت به آب مقاوم می شود بنابراین پرنده قادر است بلافاصله بعد از خروج از تخم شنا کند . طبق این تعریف می توان شرایطی را مهیا نمود تا جوجه اردک های پرورشی بلافاصله پس از خروج از دستگاه جوجه کشی وارد محیطی شوند که دسترسی به آب برایشان مقدور باشد. کرک ها تا 100 روزگی به سرعت رشد کرده و در اقلیم های معتدل بدون وجود مادر ، عایق خوبی را برای زنده ماندن اردک های جوان ایجاد می کنند .

از 14 روزگی ساختار پوشش بدن اردک ها تغییر کرده و رشته ای می شوند و تا 30 روزگی رشد کرک های تازه کامل شده و به صورت دسته ای عایق حرارتی خوبی را برای پرندگان در حال رشد جهت حفظ دمای بدن در شرایط محیطی سرد ایجاد می کنند .

رشد پرهای ناحیه سینه از 14 روزگی شروع شده و تا 35 روزگی کامل می شود . رشد پرهای قسمت پشت بلافاصله بعد از 30 روزگی شروع و پوشش پری پشت و پهلو در 60 – 50 روزگی کامل می گردد . پرهای اولیه و ثانویه پروازی از 24 روزگی قابل اندازه گیری هستند و تا سن بلوغ در سن 56 روزگی به سرعت رشد می کنند . این سن مصادف با سن پردرآوری اردک کله سبز وحشی جوان است .

در 54 روزگی پرهای تازه درآمده سینه جایگزین پرهای قبلی می شوند . این پر ریزی ، گاها به عنوان پر ثانویه تلقی می شود که از قسمت فوقانی گردن شروع شده و فولیکول های پر در حال تکامل سریع ظاهر شده و اغلب این حالت را به نام پرهای سوزنی توصیف می کنند . کندن این پرها در هنگام پرکنی دشوار است و ظاهر پرندگان کشتار شده را تحت تاثیر قرار می دهد بنابراین تا پرریزی کامل در سن 70 روزگی ، زمان مناسبی بری ارائه پرنده به بازار نیست.

پرهای اردک به خصوص کرک ها جزو محصولات جانبی ارزشمندی هستند که جهت عایق بندی لباس ها و لحاف و پر کردن متکا در صنعت مبلمان گران قیمت استفاده می شود . پرها و کرک های بازیابی شده بعد از پرکنی ، شسته و خشک شده و توسط تجهیزات مخصوص از هم جدا می شوند . وزن پرها و کرک های شسته و خشک شده حدود 5/3 درصد وزن بدن اردک است .

نحوه و محیط پرورش اردک نیز می تواند رشد و کیفیت پرها و کرک ها را تحت تاثیر قرار دهند زیرا رشته کرک ها ( فلامینت ها : رشته های ظریفی که رشد کرده و دسته های کرکی را می سازند ) خیس و کثیف شده و به هم می چسبند و این مساله کیفیت را که توسط واژه هایی از قبیل قدرت پرکنی ، اندازه دسته های کرک و ارزش اقتصادی اندازه گیری می شوند را به طور قابل توجهی کاهش می دهد . فراهم ساختن گرمای کافی در طول دوره پرورش و جوجه کشی اردک جهت ایجاد محیط راحت و به دور از ادحام و تجمع جوجه ها و بستر تمیز و هوای تازه از اهمیت ویژه ای برخوردار است . اختصاص 2/00 مترمربع فضا به ازای هر قطعه پرنده برای رشد و تکامل پرها و کرک ها ضروری است که مانع از کثیف شدن پرندگان به دلیل تجمع ، هنگام استراحت و انتقال به کشتارگاه می شود .

در موسساتی که پرورش اردک به طور وسیع و در شرایط صنعتی صورت می گیرد ، برای تهیه جوجه اردک ناگزیر به جوجه کشی طبیعی یا مصنوعی هستند. جهت تهیه تخم مرغ های نطفه دار برای جوجه کشی باید در گله به تعداد معین ، اردک ماده و نر نگه داری کرد. درصد نطفه داری در اردک ها معمولا خوب است برای این که بهترین نتیجه از نظر تهیه تخم های نطفه دار به دست آید معمولا به ازای هر 5 تا 6 اردک ماده یک اردک نر در گله رها می کنند. نژادهای اردک گوشتی معمولا تخمشان کم است از این رو تمام تخم های گذارده شده برای جوجه کشی بکار می رود و کم تر به عنوان خوراکی از آن ها استفاده می شود ولی در نژادهای تخم گذار که تولید تخم زیاد است باید تخم ها از نظر شکل ظاهر دستچین شود و بهترین آن ها برای جوجه کشی نگه داری و بقیه برای خوراک به مصرف می رسد.

در نژادهای تخم گذار اردک مانند مرغ معمولی تخم گذاری در تمام سال انجام می گیرد از این رو همیشه و در تمام فصول می توان از آن ها برای جوجه کشی استفاده نمود ولی در نژادهای گوشتی تولید تخم مرغ کم و اغلب تخم گذاری در پاییز و زمستان انجام می گیرد و در اواخر بهار و تابستان اردک ها تو لک رفته و عمل تخم گذاری تقریبا قطع می شود. از این رو در نژادهای گوشتی جوجه کشی تقریبا در اوایل بهار و پاییز صورت می گیرد. اردک هایی که برای تهیه تخم جوجه کشی از آن ها استفاده می شود باید بدنشان طویل و عمیق و پهن باشد و زود به سن بلوغ برسند.در نژادهای گوشتی آن هایی که دارای جناغ سینه پهن هستند تمایل به ذخیره چربی در بدن دارند اردک هایی که تخم آن ها کم و خاصیت نطفه داری و جوجه در آوریشان ضعیف است نباید برای جوجه کشی مورد استفاده قرار گیرند.

سن گله نیز از نظر نتیجه جوجه کشی در خور توجه است. برای این که نتیجه جوجه کشی مناسب باشد باید سعی کرد تخم جوجه کشی از گله ای جمع شود که زیاد جوان یا مسن نباشد.همچنین جیره غذائی آن ها از نظر پروتئین و املاح و ویتامین ها کاملا غنی باشد.وزن تخم در نژادهای مختلف اردک معمولا در بین 60 – 80 گرم و حتی بیشتر است.از تخم های زیاد درشت و یا ریز ، نباید برای جوجه کشی استفاده نمود تخم جوجه کشی هر چه تازه تر باشد نتیجه بهتر است از این رو باید حتی الامکان از تخم مرغ های کهنه استفاده نکرد. تخم جوجه کشی در اردک ، باید دارای قالب مخصوص به خود بوده و کاملا تمیز باشد و از تخم های کثیف و آلوده نباید برای جوجه کشی استفاده کرد. جفت گیری در اردک برای جمع آوری تخم جوجه کشی معمولا به صورت گله ای صورت می گیرد. اغلب این روش سبب هم خونی می شود و خاصیت جوجه درآوری را کاهش می دهد. در اینگونه موارد می توان قبل از این که هم خونی شدید شود از آمیخته گری با نژادهای دیگر استفاده نمود. با رکوردگیری به طریقه لانه های تخم گذاری محبوس کننده (trapnesting) و جفت گیری لانه ای بهترین فامیل ها را شناخت و مورد استفاده قرار داد.

در روستا ها و مزارع کوچک برای عملیات جوجه کشی طبیعی از اردک ماده کرچ یا مرغ کرچ استفاده می شود. به این منظور برای هر اردک یا مرغ کرچ بسته به جثه و نژاد و فصل 10 الی 15 تخم نطفه دار در نظر گرفته می شود. اردک ماده معمولا در موقع خوابیدن در روی تخم ها مواظبت زیادی از آن ها نمی کند از این رو نتیجه جوجه کشی اغلب پائین است. برای رفع این اشکال اغلب روستائیان از مرغ کرچ برای این منظور استفاده می کنند.

در شرایط صنعتی برای تولید جوجه اردک از دستگاه جوجه کشی استفاده می شود. این ماشین ها ممکن است برقی یا  نفتی ، بزرگ یا کوچک باشند. شرایط ماشین به طور کلی شبیه به ماشین هایی است که برای جوجه کشی در مرغ معمولی به کار می رود. از نظر حرارت تفاوت چندانی ندارد ولی برای اردک احتیاج به رطوبت بیشتری است. از این رو باید رطوبت ماشین را به طریق مناسبی افزایش داد.