در میان انواع نژادهای شترمرغ رایج در دنیا مثل شترمرغ استرالیایی (امو) ، شترمرغ گردن سیاه ، شترمرغ بومی نیوزلند (کیوی)، شترمرغ آمریکایی (ریه)، شترمرغ بومی آفریقا بزرگترین گونه شترمرغ می باشد.

نژادهای شترمرغ

 شترمرغ گونه های مختلفی دارد که انواع آن عبارتند از:

• شتر مرغ بومی آفریقا
• شتر مرغ بومی استرالیا (امو و کیساوری)
• شتر مرغ بومی نیوزلند (کیوی)
• شتر مرغ بومی آمریکای جنوبی (ریه)

 شتر مرغ بومی آفریقا

 بزرگترین گونه شتر مرغ، شتر مرغ آفریقایی است که انواع گونه های آن به گردن آبی، گردن قرمز و گردن سیاه معروف هستند. از این گونه ها عمدتاً به منظور تولید پر، پوست و گوشت استفاده می شود. گونه کوچک تر این پرنده که به امو معروف است، مخصوص مناطق استرالیا بوده و چربی زیر پوست آن دارای ارزش اقتصادی می باشد. گونه های بومی و یا شتر مرغ مناطق آمریکای جنوبی کوچک تر از سایر گونه ها است و دارای انگشت می باشند. زیستگاه این پرندگان در آمریکای لاتین بوده و تولید آن به صورت صنعتی هنوز توسعه قابل ملاحظه نیافته است. پرورش شترمرغ گونه آفریقایی به دلیل وزن زیاد، کیفیت مناسب پوست و توان بالای مقاومت در برابر خشکسالی و شرایط سخت و سازگاری با شرایط محیطی مورد توجه قرار گرفته است. میانگین سن شترمرغ 50 سال بوده و می تواند تا سن 75 سال عمر نماید. وزن شترمرغ نر 130 تا 150 کیلوگرم و وزن ماده آن 100 تا 120 کیلوگرم می باشد. باید توجه داشت که نوع نژاد در وزن شترمرغ اثر قابل ملاحظه‌ای دارد. قد پرنده از سطح زمین تا تاج آن دو تا دو و نیم متر است.

 رنگ پر پرنده های نر، سیاه با بال های خارجی سفید بوده و دم آن آراسته می باشد. پرنده ماده معمولاً کوچک تر و دارای پرهای قهوه ای روشن است و قبل از رسیدن به سن بلوغ چندین بار پر ریزی دارد. تولید مثل در شتر مرغ از 30 ماهگی آغاز و بیست سال ادامه می یابد. معمولاً خانواده این پرنده از یک ماده و نر تشکیل می شود. متوسط تعداد تخم گذاری در هر دوره 40 عدد است و دوره خواب روی تخم 42 روز به طول می انجامد. شترمرغ ماده ممکن است خوابیدن روی تخم را از دو سالگی شروع کند اما این حالت طبیعی نیست و سن مناسب برای آن 4 تا 5 سالگی است. توانایی تولید در شترمرغ بسیار متغیر است و این امر بستگی به مدیریت مزرعه و تغذیه دارد.

 زندگی و توان مقاومت جوجه تا حدود زیادی بستگی به شیوه های مدیریت دارد و تلفات جوجه ها حدود 40 درصد است. بر اساس آمارهای موجود به طور متوسط از هر شترمرغ ماده در سال 20 جوجه تولید می شود. از نقطه نظر کیفیت پوست، شترمرغ سیاه آفریقایی بالاترین کیفیت پوست را داراست. هم چنین بیشترین مقدار روغن برای تولید محلول ها و پمادهای پوستی را همین نوع شترمرغ از آن خود کرده است. از پوست یک شتر مرغ سیاه آفریقایی 14 فوت مربع چرم به دست می آید که از آن می توان سه جفت چکمه با قیمت تقریبی 800 دلار برای هر جفت تهیه نمود. از یک شترمرغ گردن سیاه آفریقایی 250 پوندی (حدود 112 کیلوگرم) می توان 58 کیلوگرم گوشت قرمز به دست آورد.

گونه های مختلف شتر مرغ آفریقایی

 آفریقای شمالی (گردن قرمز)

 این گونه دارای گردن قرمز و تکه های شاخی بدون مو روی سر و پرهای مجعد و باقوام می باشند. تخم آن ها بزرگتر و صاف تر از گونه های آفریقای جنوبی است. این نژاد دارای تولید گوشت بیشتر، بلوغ دیرتر و تخم گذاری کمتر می باشد.

 آفریقای شرقی (گردن آبی)

 اندکی بزرگتر از انواع آفریقای جنوبی هستند و دارای گردن متمایل به آبی می باشند. محل زندگی آن ها به طور عمده کشور تانزانیا است، اما امروزه سایر کشورها نیز به پرورش این گونه شترمرغ می‌پردازند.

سومالیایی (گردن سیاه)

 این گونه کوچکتر از انواع آفریقای جنوبی هستند و دارای یک تکه مشخص شاخی بر روی پوست بوده و رنگ بدن آن خاکستری می باشد. حیوانی ساکت و آرام است اما در تولید جوجه ضعیف و دارای جثه کوچک می‌باشد.

 سایر گونه های شتر مرغ

امو (شترمرغ استرالیایی)

امو بومی مناطق استرالیا است و از جمله پرندگان سینه پهن است. محصولات استحصال شده از آن دارای کیفیت متفاوت می باشد که در نتیجه به کارگیری محصولات تولید شده نیز متفاوت می باشد. تولید و پرورش اما با حدود یک قرن تاخیر بعد از دیگر انواع شترمرغ و از سال 1980 میلادی آغاز و پرورش آن در سراسر جهان مورد توجه قرار گرفت.

محصولات به دست آمده از امو شامل روغن، تخم و چرم می باشد. روغن استحصال شده از این پرنده حاوی اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 است. در سال های آغازین پرورش این پرنده، روغن امو به عنوان محصول اصلی در بازار مورد توجه قرار گرفت. گوشت امو سرشار از پروتئین، آهن و دارای میزان بسیار کمی کلسترول است. استفاده از روغن امو در صنعت دارویی به ویژه درمان بیماری های پوستی، تنظیم کلسترول، در تولید کپسول برای بیماران مبتلا به آماس، ورم مفصل و کاهش درد، جلوگیری از سوختگی ها و تهیه مواد آرایشی مورد استفاده قرار می گیرد، اما تقاضا برای روغن این پرنده در سال‌های اخیر کاهش یافته است.

 اگرچه هنوز آمار دقیقی از جمعیت امو در جهان وجود ندارد اما مناطق مختلفی از جهان مانند استرالیا، آمریکا، چین، نیوزلند، کانادا و چند کشور اروپایی مانند هلند و بلغارستان به پرورش امو اشتغال دارند. پرورش امو عمدتاً به منظور تجارت روغن و پوست صورت می گیرد و کشورهای آمریکا و استرالیا به عنوان مهم ترین بازار گوشت و روغن و کانادا به عنوان بازار عمده چرم و پر این پرنده است. در سال‌های اخیر به جهت کاهش تقاضا برای روغن و چرم این پرنده، روند توسعه مزارع آن رو به کاهش نهاده و باعث عدم رونق این صنعت در دهه اخیر شده است.

کیوی، کیساوری و ریه

کیوی و کیساوری

شتر مرغ کیوی، بومی کشور نیوزلند است و شتر مرغ کیساوری بومی استرالیا بوده و بیشتر شبیه امو می باشد و محصولات آن نیز در ردیف محصولات امو طبقه بندی می شود اما وزن بدن و لاشه این پرنده نسبت به امو پایین تر است. به همین جهت کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.

شترمرغ ریه

شترمرغ ریه، بومی مناطق آمریکای جنوبی بوده و وزن بدن و لاشه آن نیز از امو پایین تر است. ریه بر خلاف امو دارای پنجه شبیه پرندگان است. با توجه به زیستگاه ریه در آمریکای جنوبی و تشابه زیاد آن به امو، بیشتر فرآورده ای ریه از جمله پوست آن به جای امو مورد مبادله قرار می گیرد.

اولین مزرعه تولید شترمرغ در سال 1838 میلادی در آفریقای جنوبی احداث گردید. پرورش این پرنده به صورت تجاری در سال 1860 میلادی و به منظور تولید پر آغاز شد. از آن زمان به بعد مزارع پرورش شترمرغ در سایر کشورها به ویژه در مصر، استرالیا، نیوزلند، آمریکا و آرژانتین توسعه یافت.

در سال 1913 میلادی تعداد کل شترمرغ ها به یک میلیون قطعه افزایش یافت اما همزمان با آغاز جنگ جهانی اول و دوم، بازار پر شترمرغ کم رونق و تولید آن غیر اقتصادی شد. همچنین تعداد مزارع به طور معنی داری کاهش یافت. اما صنعت پرورش شترمرغ در مقیاس کوچک تر در آفریقای جنوبی به حیات خود ادامه داد.

در دهه 1970 میلادی با افزایش اقبال عمومی برای گوشت، پوست و تخم شترمرغ این صنعت شروع به رشد نمود. در سال 1986 میلادی قبل از آغاز تحریم‌های اقتصادی علیه آفریقای جنوبی، این کشور حدود 90 هزار جلد پوست شترمرغ به ایالات متحده آمریکا صادر نمود. این امر باعث شد که پرورش شترمرغ به عنوان یک فعالیت اقتصادی جذاب مطرح شود و زمینه صادرات تعدادی شترمرغ در آمریکا و اروپا فراهم شد و در برخی از کشورهای اروپایی و آمریکا، تعدادی مزارع پرورش شترمرغ احداث گردید.

در حال حاضر صنعت شترمرغ در اروپا و آمریکا تا حدود زیادی در مرحله اصلاح نژاد قرار دارد و کمتر به مسائل تجاری آن توجه می شود. تعدادی از جوجه شترمرغ های تولیدی توسط مراکز تحقیقاتی که در محیط مصنوعی و در دستگاه جوجه کشی تولید شده است به زارعین، کشاورزان و مرتع دارانی که قصد ورود به این صنعت را دارند، فروخته می‌شود.

کشورهای پرورش دهنده شترمرغ

بر اساس آمارهای موجود حدود 25 کشور در زمینه تولید و پرورش شترمرغ فعال می باشند که از لحاظ وضعیت تولید به پنج گروه تقسیم می شوند و هر گروه جایگاه ویژه‌ای در این تقسیم بندی دارد. با توجه به وضعیت تولید شترمرغ در کشور به نظر می‌رسد ایران در گروه چهار جدول ذیل قرار می گیرد.

گروه 1: به کشورهای دیرپا در این صنعت معروفند و منظور کشورهایی هستند که از سابقه بیشتری در این صنعت برخوردارند.

گروه 2: به پیشگامان جدید معروف می‌باشند. کشورهایی را شامل می گردند که سرمایه گذاری بالایی را در این صنعت به عمل آورده اما هنوز به سود نرسیده و وارد مرحله تولید و توسعه بازار خود نشده‌اند.

گروه 3: به کشور های تثبیتی معروف می باشند و کشورهایی هستند که به تازگی صنعت خود را بنیان نهاده و تصویب کرده اند، اما هنوز وارد مرحله تولید نشده اند.

گروه 4: آن دسته کشورهایی را شامل می‌گردد که با عنوان گروه آغازگر مرحله تولید شناخته می‌شوند و در نقطه تولید قرار داشته و چنانچه بازار خرید و فروش توسعه پیدا نکند، بسیاری از آن ها با شکست مواجه خواهند شد.

گروه 5: که به آن ها گروه پرورش دهندگان اطلاق می‌گردد. پرندگانی که مورد قبول گروه دو و سه نیستند را خریداری نموده و با تلاش در جهت پرورش مناسب آن ها، پرنده های خریداری شده را مهیای فروش در بازار می سازند.

جوجه کشی غاز در شهرهای شمال ایران از دیرباز مورد علاقه مردم بومی بوده. این علاقه به پرورش غاز بی دلیل نبوده و حتما فوایدی را برای مردم داشته است. غازها در باغات همانند یک کارگر به هرس علف ها مشغول بودند و زمین را با کود تولیدی غنی می کردند. و در شالیزار ها پس از درو محصول از ساقه ای برجا مانده تغذیه می کردند.

بنابر این غاز ها تغذیه گیاهی مناسب دارند و بر خلاف اردک ها علاقه ای به استفاده از لجن مرداب ها ندارند و گوشت خوش طعم و عطری دارند.

اما غازها در جوجه کشی طبیعی به دلیل طول دوره جوجه کشی غاز که 28 تا 35 روز در نژاد های مختلف متغییر است، تعداد کمتری تولیدمثل می کنند. لذا استفاده از ماشین جوجه کشی  برای جوجه کشی غاز صرفه اقتصادی نگهداری غاز ها را بالا می برد.

در این نوشتار قصد داریم با یادآوری برخی نکات مهم در جوجه کشی غاز شانس موفقیت جوجه درآوری غاز ها را افزایش دهیم.

1 – یک باور غلط :

دستگاه جوجه کشی مخصوص غاز بخریم !!!!

آیا دستگاه جوجه کشی مخصوص یک پرنده خاص تولید می شود و یا برای پرندگان متفاوت متغیر است؟ لازم است بدانیم دستگاه جوجه کشی یک انکوباتور پیشرفته است که شرایط دما و رطوبت و اکسیژن لازم را همراه با چرخش تخم ها فراهم می کند تا تخم پرندگان تبدیل به جوجه شود.

پس چرا برخی فروشندگان ادعا می کنند فلان دستگاه برای جوجه کشی غاز مناسب هست یا نیست؟ در حقیقت از جهل خریدار استفاده می کنند و ترفندی برای بازاریابی آنها می باشد. ولی اینکه یک سازنده دستگاه یک مدل از دستگاه را توصیه می کند که برای جوجه کشی غاز مناسب تر است چه دلیلی دارد؟

توصیه به یک مدل خاص از دستگاه برای جوجه کشی غاز فقط دو دلیل دارد، اول ظرفیت مناسب با تولید تخم نطفه دار و دوم نوع گردش تخم غاز ها که در ادامه توضیح می دهیم تخم غاز ها چه نوع گردشی لازم دارند.

2 – دمای دستگاه جوجه کشی غاز:

جنین غاز در طول دوره رشد شرایط دمایی خاص را لازم دارد تا مراحل رشد جنینی را به درستی طی کرد و به موقع هچ شود . دقت کنید در جوجه کشی غاز همانند جوجه کشی بوقلمون و جوجه کشی اردک در طول دوره باید در فواصل منظم مقدار دما تغییر کند، در هنگام چیدن تخم ها داخل دستگاه دما را روی 38.5 درجه تنظیم کنید و پس از یک هفته دما را به 37.7 درجه سلسیوس تغییر دهید. در پایان هفته سوم این تغییر جزئی تر شده و دما را به 37.5 تغییر می دهیم. این دما تا سه روز قبل از تولد ثابت بوده و در ایام هچر دما را به 37.2 کاهش می دهیم. دقت کنید اگر از قابلیت انتخاب پرنده سیستم کنترل دستگاه جوجه کشی استفاده میکنید به دلیل ثابت بودن دما در طول دوره در این بردها شانس موفقیت کاهش می یابد. بهتر است تا جی اس ام دستگاه جوجه کشی را فعال کنید تا اگر در پایان هر هفته به دستگاه نزدیک نبودید بتوانید با گوشی موبایل و نرم افزار اندروید جوجه کشی با خیال راحت مقدار دما را تغییر دهید.

3 – آب پاشی تخم غاز در دستگاه جوجه کشی:

از دیگر توصیه ها برای جوجه کشی غاز آب پاشی تخم غازهای داخل دستگاه در برخی ایام هست . برای این کار یک عدد اسپری آب پاش را با آبی که از قبل جوشانده شده و عاری از آلودگی هست پر کرده و اب پاش را جهت هم دما شدن اب با دمای تخم غاز ها داخل دستگاه جوجه کشی غاز قرار می دهیم. از شروع روز هشتم جوجه کشی سعی کنید روزانه یک بار دستگاه را خاموش کرده و به مدت 5 دقیقه درب دستگاه را باز کنید و با ملایمت با همان اسپری اقدام به آب پاشی پودری روی تخم های غاز نمایید. و پس از نهایت 10 دقیقه درب دستگاه را بسته و دستگاه را روشن نمایید. این باز بودن درب ارتباطی با مبحث اکسیژن ندارد و فقط برای کاهش چند درجه ای دما و ایجاد یک شوک مختصر است. هنگام باز کردن درب دستگاه دمای محیط در حدود 25 درجه باشد.

4 –  رطوبت جوجه کشی غاز:

رطوبت در جوجه کشی غاز به طور متوسط در حدود 60 درصد بوده و فقط در سه روز پایانی رطوبت ماشین جوجه کشی غاز را به 70 تا 75 درصد افزایش دهید. شرایط رطوبت جوجه کشی مرغ هم شباهت زیادی با جوجه کشی غاز دارد.

5 – میزان اکسیژن لازم برای جوجه کشی غاز :

جوجه کشی غاز را در محیط های با میزان اکسیژن کم انجام ندهید. جنین های غاز به میزان اکسیژن بالا نیاز دارند لذا مهمترین کار برای جوجه کشی غاز نوربینی تخم غازها بوده ( کندلینگ ) تا بتوانید به موقع تخم های فاسد و بی نطفه را خارج کنید . دقت کنید تخم غاز های خراب تولید گازهای کشنده برای سایر جنین ها می کنند و میزان اکسیژن محیط را کم میکنند و حتی امکان انفجار آن ها داخل دستگاه هست.

همچنین مجهز بودن دستگاه جوجه کشی غاز به فن های تهویه اضطراری و برنامه دار اهمیت بالایی دارد.

6 – گردش تخم غاز در دستگاه جوجه کشی:

تجربه ثابت کرده تخم غاز هایی که به طور خوابیده درون سبدهای هچری قرار گرفته اند و هنگام چرخیدن راک دستگاه مقداری می غلتند هچ موفق تری دارند. پس توصیه ما این است تا از ابتدای دوری جوجه کشی تخم غاز ها را داخل سینی یا همان سبد هچر بخوابانید و فضای کافی بین تخم ها قرار دهید تا امکان غلتیدن وجود داشته باشد. گاها دیده شده افرارد تخم غاز را داخل شبد هچر های جداره دار یا همان به اصطلاح شانه همه کاره چیده اند و بین تخم غازها تیغه ها را قرار داده اند، این کار جلوی غلتیدن را میگیرد.

برای گردش راک ها دو برنامه می توان انجام داد حرکت یک باره در هر چند ساعت یک بار ( از یک ساعت تا 4 ساعت ) و یا حرکت آهسته و نا محسوس  به طوریکه در هر یک ساعت به آرامی یک بار گردش انجام شود. حالت دوم توصیه اکثر حرفه ای ها به شماست.

7 – تهیه تخم نطفه دار غاز:

غاز ها اگرچه از یک سالگی تخمگذاری می کنند اما مناسب ترین تخم غاز برای جوجه کشی غاز حاصل مادران بالای 2 سال تا 10 سال است. همچنین از غازهای نر می توان تا 7 سال نطفه مناسب دریافت کرد. برای نطفه داری بالا بهتر است در مزرعه پرورش غاز به ازای هر 2 یا 3 غاز ماد یک غاز نر بالای دو سال سن نگهداری کرد. در هنگام خرید تخم نطفه دار غاز به تمام نکات خرید نطفه دار که قبلا در مقاله ای توضیح دادیم توجه کنید.

جوجه کشی کبک با جمع آوری و یا تهیه تخم نطفه دار کبک آغاز شده و پس از نگهداری در شرایط خاص و ضدعفونی کردن تخم کبک ها را در دستگاه جوجه کشی قرار می دهیم.

دمای نگهداری وانبار تخم های نطفه دار کبک قبل از جوجه کشی 17- 12درجه سانتی گراد و رطوبت 65-55 درصد می باشد.

مدت نگهداری در این شرایط حداکثر 12روز است ولی اگر دما بین 25-20 درجه باشد نباید انبار کردن تخم بیشتر از7 روز به طول بکشد. این مقدار در جوجه کشی مرغ حداکثر 10 روز می باشد.

به طور کلی در دمای بالای 26 درجه سانتی گراد نطفه شروع به رشد می کند و دمای زیر صفر درجه سانتی گراد به نطفه آسیب جدی می زند.

طول دوره جوجه کشی کبک 24روز است .پس ازقرار دادن تخم کبک در دستگاه جوجه کشی دما ورطوبت تنظیم می گردد که دما 37.5 و رطوبت60- 55 درصد می باشد .

دستگاه جوجه کشی کبک حداقل باید 3 بار در روز تخم ها را بچرخاند ولیکن چرخش می تواند تا 24 مرتبه در روز هم اتفاق بیافتد.  در روز21 جوجه کشی کبک تخم ها به هچر منتقل می شوند و چرخش راک ها متوقف می گردد .

دمای جوجه کشی کبک در هچر37-36/5درجه سانتی گراد و رطوبت جوجه کشی کبک80 -75 درصد می باشد واگر رطوبت هچر به میزان کافی نباشد موجب خشک شدن پوسته داخل تخم شده وجوجه کبک ها به سختی می توانند پوسته داخلی وخارجی را شکسته و از تخم خارج می شوند،و یا گاها خروج ناموفق دارند.

به منظور حذف تخم های جنین مرده و بدون نطفه عمل کندلینگ یا نوربینی تخم کبک صورت می گیرد که این روش در دومرحله یکبار روز8 جوجه کشی کبک  بار دوم پس از انتقال تخمها از ستر به هچر صورت می گیرد . در جوجه کشی بلدرچین به علت نقوش روی پوسته اکثر تخم بلدرچین ها امکان نوربینی وجود ندارد.

جوجه کشی کبک 24 روز به ظول می انجامد تخم کبک ها روز 24 به جوجه تبدیل می شوند ولی بعضی جوجه ها در روز23و یا 25 هچ  (متولد) می شوند .

کل زمان هچ 12-24 ساعت طول می کشد که در صورت تجاوز از24 ساعت باید تخم ها را مورد بررسی قرار داد وعلت  عدم هچ را جویا شد .

از عوامل تاثیرگذار بر طولانی شدن دوره جوجه کشی کبک به بیش از 24 روز :

الف : بیش از حد معمول بزرگ بودن تخم کبک

ب : دمای دستگاه جوجه کشی در ستر و هچر پایین باشد.

ج : دوره ذخیره تخم ها پیش از جوجه کشی کبک طولانی شده باشد.

د : گله مولد کبک پیر باشد.

و دقیقا برعکس موارد بالا می تواند طول دوره را به 23 روز حتی کاهش دهد. دقت کنید کیفیت جوجه در دو حالت ایده آل پرورش کبک نیست.

هنگامی که جوجه ها از تخم بیرون می آیند باید تا 12 ساعت در دستگاه مانده تا خشک شوند و به این منظور باید تهویه افزایش یابد .

تخم هایی که قبل از دوران جوجه کشی کبک مدت زیادتری نگهداری شده اند احتمالا نسبت به تخم های تازه قابلیت جوجه درآوری پایین تر خواهند داشت. دقت کنید تخم هایی که از زمان تخمگذاری کبک هنوز 24 ساعت کامل را نگذرانده اند به علت اینکه ph آلبومین تخم کبک بالا بوده و کیسه هوایی به اندازه کافی رشد نکرده اند مناسب جوجه کشی نیستند.

ارزیابی جوجه کشی کبک

برای بررسی ارزیابی دو پارامتر درصد جوجه درآوری و کیفیت جوجه کبک در دوره پرورش کبک سنجیده می شود.

درصد جوجه دهی :

در صورتی که مدیریت نگهداری گله مولد و اصول نگهداری تخم قبل از جوجه کشی کبک مناسب تر باشد درصد زنده ماندن نطفه و نطفه داری روند فزونی می گیرد. همچنین اگر اپراتور کار با دستگاه جوجه کشی به دقت بر روند کار جوجه کشی تسلط داشته باشد و کیفیت دستگاه جوجه کشی کبک مناسب باشد تعداد زیادی از این تخم ها به جوجه کبک تبدیل خواهند شد. و پس از اتمام جوجه کشی عملیات درصد گیری آغاز می شود.

برای بدست آوردن درصد جوجه خارج شده از دستگاه باید توجه داشته باشید تا این درصد بر تعداد تخم اعم از بی نطفه و خراب می تواند محاسبه شود و بر نسبت تعداد خروج جوجه ها از تخم های سالم و نطفه دار هم می تواند محاسبه شود. آن درصدی مهم است که بر نسبت تعداد تخم نطفه دار حساب شده باشند.

برای این کار لازم است تا تخم های جوجه نشده را شکانده و علت جوجه نشدن را بررسی کرد و سپس تخم هایی که جوجه اصلا تشکیل نشده را از تعداد کل کسر کرد و سپس درصد جوجه های بدنیا آمده را محاسبه کرد.

کیفیت جوجه در طول دوره پرورش کبک

کیفیت جیره کبک مولد و همچنین شرایط دستگاه جوجه کشی در کیفیت جوجه های تولیدی بعد از تولد و تلفات آن در طی دوره پرورش نقش مهمی دارد. چنانچه در فرمول غذایی جوجه ها مواد معدنی و ویتامینی کافی در روزهای اول پس از تولد وجود نداشته باشد در روزهای اول پس از تولد جوجه کبک ها تلفات زیادی خواهند داشت. همچنین شرایط دما و رطوبت دستگاه در وزن جوجه و سرزندگی آن نقش مهمی دارد.

کبک هایی که در قفس کبک مولد یا تخمگذار استاندارد نگهداری می شوند شانس موفقیت بیشتری در جفت گیری و نطفه دارشدن تخم کبک ها دارند . همچنین نگهداری کبک ها در قفس آلوده شدن تخم ها را به کود کبک کاهش می دهد.

جوجه کشی مرغ egg incubation در بین مردم بیشترین سهم از جوجه کشی ماکیان را به خود در دنیا اختصاص داده است . هرچند اصول کلی جوجه کشی پرندگان یکی می باشد اما در جوجه کشی هر پرنده رعایت نکاتی خاص موجب افزایش راندمان جوجه کشی و بالا رفتن درصد هچ ( جوجه درآوری  hatchability ) خواهد شد .

این روزها با ساخت دستگاه جوجه کشی اتوماتیک و مطمئن ، کار جوجه کشی مرغ به یکی از لذت  بخش ترین کارها تبدیل شده است ؛ و جوجه کشی مرغ یکی از کارهایی است که با سرمایه گذاری و کار کم می تواند بازدهی خوبی داشته باشد . به شرطی که تخم نطفه دار مناسب و دستگاه مناسب تهیه کنیم و اصول جوجه کشی مرغ و کار با دستگاه جوجه کشی را عمل کنیم .

هرچند فرایند جوجه کشی مرغ دارای نکات ظریف و دقیقی است اما در این مقاله سعی کردیم تمام نکات فنی و دقیق علمی را با زبانی ساده و قابل فهم برای همه کسانی که با دستگاه جوجه کشی کار می کنند ، چه از دستگاه جوجه کشی خانگی تا دستگاه جوجه کشی صنعتی بیان کنیم . نگارش این مقاله در عین سادگی حاوی مطالب مهم جوجه کشی مرغ می باشد .

تمام مطالب اجرایی این مقاله قبلاً توسط ما یا همکاران مان اجرا و نتیجه آن ارزیابی شده است . بنابراین باخیال راحت از مطالب استفاده کنید و در شرایط خودتان بررسی کنید . اگر نتیجه مناسبی نگرفتید حتماً با ما تماس بگیرید تا شرایط شما را بررسی کنیم و درحد توان راهکارهایی برای بهبود شرایط کاری شما ارائه کنیم . تا موفقیت بیشتری داشته باشید .

تمرکز ما در نوشتن این مقاله بیشتر بر روی روش استفاده از دستگاه های جوجه کشی خانگی ، کوچک و متوسط بوده است چون حداقل هر سال هزاران نفر به این نوع کاربران اضافه می شود ولی هیچ راهنمای کاربردی برای آموزش این افراد ارائه نمی شود و هر ساله هزاران ساعت از وقت و هزینه این علاقه مندان صرف کسب تجربه می شود .

چهار شرط اساسی و حیاتی جوجه کشی مرغ

فرایند تبدیل تخم به جوجه دارای پیچیدگی بسیار زیادی است . نکته جالب این است که برای تبدیل تخم نطفه دار سالم به جوجه فقط چهار شرط اساسی و ساده باید فراهم شوند که عبارت اند از : دما ،رطوبت ، هوا و چرخش تخم .

کل فرایند و پیشرفت فناوری جوجه کشی برای فراهم کردن همین چهار شرط ظاهراً ساده است ؛ اما کار جوجه کشی مرغ و دستگاه جوجه کشی به این سادگی ها هم نیست !

یادمان باشد

  یک تخم نطفه دار سالم  + 4 شرط لازم جوجه کشی = جوجه

جدول دما و رطوبت دستگاه جوجه کشی مرغ

 دستگاه جوجه کشی :

دستگاه جوجه کشی یا انکوباتور egg incubator ماشینی است که 4 شرط لازم جوجه کشی را با دقت بالا برای یک دوره جوجه کشی کامل فراهم می نماید و قابلیت تبدیل تخم های بارور fertile را به جوجه ایجاد می کند . انتخاب دستگاه جوجه کشی مناسب برای جوجه کشی مرغ امروزه کمی دشوار شده است . در بازار ایران انواع مختلفی از دستگاه های جوجه کشی است و مبنای ظرفیت دستگاه معمولاً بر اساس گنجایش تعداد تخم مرغ در هر دوره جوجه کشی در نظر گرفته می شود .

سیستم کنترل دستگاه جوجه کشی

سیستم کنترل ها دستگاه های جوجه کشی امروزی را کاملاً اتوماتیک کرده و تمام فرایند کنترل شرایط محیطی به صورت دیجیتالی و به صورت دقیق کنترل می شوند . شاید فقط چیدن تخم در شانه ها و انتقال به سبدها و تخلیه جوجه ها نیاز به کار دستی دارند و بقیه موارد به صورت خودکار انجام می شوند .

در سیستم کنترل مرکزی دستگاه ، دما ، رطوبت ، تهویه و چرخش تخم به صورت خودکار و دقیق کنترل می شود .

در سیستم های هوشمند تمامی عملکرد دستگاه را با سامانه جی اس ام جوجه کشی بر روی موبایل خود کنترل می کنید و از هرجای دنیا تنظیمات را تغییر می دهید حتی در شرایط بحرانی اخطار های لازم را برای شما از طریق تماس تلفنی و یا پیامک ارسال می کند . برای نمونه جی اس ام اینکو gsm-incu  تولید شرکت دماوند سال هاست که با اپلیکیشین جوجه کشی یا همان نرم افزار جوجه کشی کمک حال کاربران دستگاه جوجه کشی می باشد .

تنظیم دمای دستگاه جوجه کشی :

تنظیم دمای جوجه کشی باید به صورت خیلی دقیق توسط سنسورهای حساسی که در داخل دستگاه کنترل می شود تنظیم شود . نوع سنسور و محل قرارگیری آن در داخل دستگاه نقش مهمی در تنظیم شرایط داخل دستگاه دارد .

جهت تنظیم دمای دستگاه جوجه کشی خانگی یا صنعتی یک منبع تولید حرارت در داخل دستگاه است که در صورت کاهش دمای دستگاه به کم تر از حد مجاز فعال می شود. امروزه در دستگاه های کوچک از هیترهای برقی و در دستگاه های بزرگ از سیستم انتقال حرارت با آب یا روغن استفاده می شود.

بهترین دمای جوجه کشی مرغ در دوران ستر 37/7 درجه سانتی گراد و در ایام هچر 37/2 درجه می باشد.

سیستم های تولید حرارت معمولا در مسیر عبور هوای تازه قرار دارند تا هوای وارد شده به دستگاه سریعتر با هوای داخل هم دما شود . المنت های دستگاه به مرور رسوب می گیرند و ممکن است تولید گرمای آنها کاهش یابد. بنابراین باید بصورت دوره ای تمیز شوند.

تنظیم رطوبت دستگاه جوجه کشی :

در بخش ستر رطوبت دستگاه جوجه کشی مرغ در حدود 60 درصد تنظیم می شود. تأمین رطوبت در بخش ستر بسته به نوع دستگاه با استفاده از مخزن آب یا دستگاه های رطوبت ساز تأمین می شود.

رطوبت کمتر سبب از دست رفتن آب تخم مرغ و درنتیجه تلف شدن جنین و یا ضعیف شدن جوجه تولیدی می شود. رطوبت زیاد هم سبب تشکیل قطرات آب بر روی پوست و ورود آلودگی به داخل تخم مرغ و رشد قارچ می شود.

اگر رطوبت نسبی زیاد باشد تعادل بین تشکیل آب متابولیک و تبخیر اب از سطح پوسته به هم خورده و جنین در داخل تخم غرق خواهد شد.

رطوبت ستر معمولا اگر 50 تا 60 باشد ، تخم مرغ 12 درصد از وزن خود را از دست می دهد. روزانه کمتر از 63 درصد.

میتوان تخم ها را در طول جوجه کشی وزن کرد.تبخیر بیشتر سبب تولید جوجه های کوچکتر و سبکتر می شود.

هر چه وزن تخم مرغ بیشتر باشد باید درصد رطوبت نسبی هم کمتر باشد.

در دوران هچر رطوبت دستگاه جوجه کشی مرغ 10 تا 15 درصد افزایش داده می شود.

براساس تعیین ظرفیت دستگاه های جوجه کشی ، در انواع زیر دسته بندی می شوند:

1–    ظرفیت کم: کمتر از 50 تخم مرغ جهت استفاده آموزشی و تفریحی.

2-    ظرفیت خانگی کوچک: ظرفیت 50 تا 200 عدد. برای تکثیر و پرورش پرندگان زینتی ، جوجه کشی قرقاول و اشتغال خانگی در مقیاس کوچک معمولاً استفاده می شوند.

3-    ظرفیت مزرعه ای: ظرفیت 200تا 2000تخم. جهت تکثیر و پرورش پرندگان بومی و جوجه کشی مرغ در مزرعه های کوچک و روستایی استفاده می شوند.  افراد علاقه مند به جوجه کشی اردک و جوجه کشی غاز از طرفداران این سایز دستگاه جوجه کشی می باشند.

4-    ظرفیت صنعتی: ظرفیت های 2000 تخم به بالا: جهت تولید جوجه برای واحدهای نیمه صنعتی و صنعتی پرورش طیور که معمولاً جوجه یکی از مواد اولیه مصرفی در این واحدهای پرورشی است. مثلجوجه کشی بلدرچین یا جوجه کشی کبک و سایر طیور

یکی از اصول مهمی که در ساخت دستگاه های جوجه کشی باید رعایت  شود سادگی کار و نگهداری آن هاست. به طوری که هر فرد با مهارت های معمولی بتواند تعمیر و نگهداری دستگاه را انجام دهد.

برخی سازندگان دستگاه اصل سادگی کار با دستگاه را رعایت نمی کنند و اگر مشکلی برای دستگاه پیش آید حتماً خود شرکت سازنده باید سرویس دهی کند. این در حالی است که شاید این اتفاق در نیمه شب یا در مکانی دوردست رخ دهد و اگر تخم در دستگاه باشد خرابی دستگاه جوجه کشی برای چند ساعت می تواند کل سرمایه ای که در داخل دستگاه قرار دارد را نابود کند.

پس در مورد اصول برق و مکانیک کمی مطالعه کنید یا از افراد حرفه ای اصول را یاد بگیرید تا در هنگام جوجه کشی مرغ اگر با مشکلاتی روبرو شدید خودتان بتوانید قبل وارد شدن خسارت مشکل را حل کنید.

برای کاهش ریسک استفاده از دستگاه جوجه کشی باید برق اضطراری را به هر طریق ممکن پیش بینی کرد. امروز از باطری های ذخیره برق، دستگاه تبدیل برق خودرو، برق خورشیدی و باد برای تأمین برق اضطراری استفاده می شود.

محل نصب دستگاه جوجه کشی در واحد های کوچک

حتما تا حدودی خودتان به اهمیت محلی که دستگاه باید نصب شود پی برده اید. عمده مشکلاتی که کاربران دستگاه های جوجه کشی خانگی و متوسط با آن روبرو هستند مربوط به محل نصب دستگاه می باشد. که پس از بارها تماس با واحد های خدمات پس از فروش و آزمون و خطا پی به اشتباه خود میبرند.

معمولا روستائیان و مزرعه داران اولین محلی که برای نصب دستگاه انتخاب میکنند کنار انبار تجهیزات و یا گوشه ای از سالن محل نگهداری پرندگانشان  ویا اتاقکی با سقف ایرانیتی است.

همینطور افرادی که دستگاه های کوچک برای استفاده داخل منازل تهیه کرده اند اولین گزینه هایشان گوشه انباری، پارکینگ و یا فضای داخل خرپشته ساختمان هست.

باید بگویم اولین اشتباه را این افراد در شروع کار مرتکب شده اند. این مکان ها معمولا توانایی تامین نیازهای دستگاه را برای یک مدت طولانی و 24 ساعته ندارند.

یک بار به درخواست یک مشتری که درصد هچ پائینی در جوجه کشی مرغ  داشت به محل کارشناس فرستادیم کارشناس ما ساعت 3 بعد از ظهر به محل رسید موقعی که دمای محیط جوجه کشی را اندازه گیری کرند دما حدود 38 درجه بود و محل فاقد تهویه و خنک کننده مناسب بود.در صورتی که شخص بهره بردار دستگاه هیچگاه ساعت 6 بعد از ظهر زودتر به محل مراجعه نمی کرد و متوجه دمای بالای محیط نمی شد و بارها مشاهده شده مورد هایی که شب دمای محیط جوجه کشی به 10 درجه سانتی گراد رسیده ولی در طول روز در محدوده مجاز بوده.

برای انجام کار جوجه کشی مرغ و تولید جوجه مرغ حداقل باید اقدامات زیر را انجام داد:

1-         تولید و یا خرید تخم نطفه دار مرغ

2-         جمع آوری و نگهداری تخم نطفه دار مرغ

3-         انتخاب تخم های مناسب جوجه کشی مرغ

4-         تمیز و ضدعفونی کردن اولیه تخم  مرغ نطفه دار

5-         ذخیره و نگهداری تخم های نطفه دار پس از ضدعفونی

6-         آماده سازی بخش ستر و ضدعفونی آن

7-         چیدن تخم مرغ ها در شانه های دستگاه جوجه کشی

8-         قرار دادن تخمها در قسمت ستر جوجه کشی

9-         ضدعفونی کردن تخم ها و دستگاه قبل از روشن کردن دستگاه

10-       کنترل دستگاه در طول جوجه کشی مرغ در ساعات مختلف و نور بینی تخم ها در روز دهم جوجه کشی

11-       انتقال تخم ها از شانه های ستر به سبدهای هچر در سه یا چهار روز پایانی جوجه کشی مرغ

12-       خروج و شمارش جوجه ها از هچر

14-       برسی تخم های جوجه نشده و مشکل یابی جوجه کشی

15-       دفع ضایعات جوجه کشی

16-       تمیز و ضدعفونی کردن دستگاه جوجه کشی

تاثیر مدت و شرایط نگهداری تخم مرغ بر درصد هچ و کیفیت جوجه مرغ

معمولاً امکان اینکه تخم های نطفه  دار به صورت تازه و روزانه در دستگاه جوجه کشی مرغ قرار گیرند وجود ندارد؛ بنابراین باید تخم ها برای چند روز جمع آوری شده و به صورت هم زمان برای جوجه کشی مرغ در دستگاه جوجه کشی قرار گیرند تا جوجه  های هم سن تولید شوند.

هرچه مدت نگهداری تخم نطفه دار مرغ کمتر باشد و شرایط محل نگهداری تخم مرغ مناسب تر باشد افت درصد هچ کمتر خواهد بود. چون تخم موجود زنده ای است که جنین آن برای مدت محدودی می تواند غیرفعال باشد.

شرایط مناسب نگهداری تخم نطفه  دار قبل از جوجه کشی مرغ دمای 15-13 درجه سانتی گراد، رطوبت هم یکی از عوامل مهم در نگهداری تخم مرغ نطفه دار است. رطوبت پایین در مدت نگهداری تخم سبب از دست رفتن آب تخم مرغ شده و احتمال تلف شدن جنین مرغ وجود دارد. از طرفی تخم  هایی که آب خود را ازدست داده اند حتی اگر تبدیل به جوجه مرغ هم شوند کیفیت جوجه تولیدی بسیار پایین خواهد بود.رطوبت 60 درصد مناسب ترین حالت بوده و چرخش تخم مرغ ها در زمان ذخیره سازی حداقل هر 8 ساعت یکبار باشد.

بهترین دما برای نگهداری تخم نطفه دار اکثر پرندگان دمای 13-15 درجه سانتی گراد است.

ترفندهای خرید تخم نطفه دار  (کیفیت ظاهری تخم مرغ / محل خرید و …)

در هنگام خرید حتماً چند نمونه تخم مرغ در ظرف آب قرار داده شود تا عمر تخم مشخص شود و بعد تخم مرغ های در اب تست شده را شکسته و محتویات را بررسی کنیم. زرده و سفیده کاملاً مشخص و شاداب، سفید دو نوع باشد غلیظ و رقیق، کیفیت و ضخامت پوسته، بررسی شود.

تخم  مرغ هایی که نباید در دستگاه جوجه کشی قرار گیرند:

1- تخم  مرغ شکسته

2- تخم  مرغ بدون پوسته

3- تخم  مرغ گرد

4- تخم  مرغ های بیضی شکل که قسمت پهن قابل تشخیص نباشد.

5- تخم  مرغ دوزرده

6- تخم  مرغ کودی

7- تخم  مرغ آلوده به خون

8- تخم  مرغ های خیلی ریز یا خیلی درشت

9- تخم مرغ های تاریخ گذشته

برای درک بهتر دلایل استفاده نکردن از اینگونه تخم مرغ ها  در جوجه کشی مرغ به توضیح چند مورد می پردازیم.

تخم مرغ شکسته و ترک دار

یکی از ناهنجاری های تخم در برخی از پرندگان تخم های سوراخ دار است. در برخی از شرایط بعد از تخم گذاری ممکن است تخم با جسم سخت و تیزی برخورد کند و پوسته سوراخ شود.

در برخی شرایط در اثر نازک شدن پوسته و یا افزایش تعداد روزنه های پوسته در قسمت های دیگری غیر از ناحیه اتاقک هوایی، باعث می شود که در زمان سرد شدن محتویات تخم بجای تشکیل اتاقک هوایی در قسمت پهن تخم، هوا از قسمت های دیگری از پوسته وارد تخم شود که دیواره نازک تر و روزنه های بیشتری دارد.

نفوذ هوا از قسمت های دیگری از پوسته به جز ناحیه اتاقک هوایی سبب می شود که چون پوسته استقامت کافی در قسمت های دیگر ندارد پوسته ترک خورده و به سمت داخل تخم مرغ کشیده شود.

گاهی هم در اثر نوک زدن خود پرنده یا سایر پرنده های هم جوار ممکن است تخم آسیب ببیند.

تخم مرغ های ترک دار به سرعت آب خود را از دست می دهند و بعد از چند روز در داخل دستگاه جوجه کشی و یا اتاق نگهداری تخم خشک می شوند.

عوامل آلوده کننده به سرعت به داخل تخم های ترک دار وارد می شوند و تا قبل از خشک شدن تخم مرغ می توانند محتویات تخم را آلوده کنند. این آلودگی ها به راحتی می توانند در داخل دستگاه پخش شده و حتی تخم های سالم را نیز آلوده کند.

تخم های خیلی ریز یا خیلی درشت

تخم مرغ هایی که وزن و اندازه انها کمتر از 70 درصد وزن و اندازه نرمال تخم باشد مناسب جوجه کشی نیستند چون محتویات تخم برای رشد جنین کافی نیست از طرفی جوجه ای هم اگر تولید شود قابلیت زنده ماندن ندارد.

تخم های خیلی درشت هم هچ کمتری دارند چون مدت بیشتری در اویدکت باقی می مانند و رشد جنین دیرتر متوقف می شود. بنابراین جنین قبل از اینکه بتواند به حالت سکون برود تلف می شود.

تخمهای هفته اول تخمگذاری مناسب جوجه کشی مرغ نیستند.

به دلیل اینکه برنامه تخم گذاری پرنده ماده هنوز منظم نیست و ممکن است تخم مرغ بیشتر یا کمتر از حد معمول در دستگاه تولید مثلی پرنده ماده بماند و جنین روند رشد مناسبی را طی نکند.

از طرفی سلولهای تولید کننده سفیده و پوسته تخم هنوز خوب فعال نیستند و ممکن است کیفیت سفیده و پوسته مناسب برای رشد جنین نباشد.

اندازه تخم مرغ هم معمولاً در هفته اول تولید نسبتاً کوچک است و در نتیجه جوجه مرغ تولیدی کوچکتر از حد معمول خواهد بود و احتمال زنده ماندن جوجه مرغ کمتر خواهد بود.

نر ها ( خروس ها ) هنوز به بلوغ کامل نرسیده اند و یا اینکه کیفیت اسپرم تولیدی پایین است و مهارت کافی برای جفتگیری ندارند. در نتیجه نمی توانند جفتگیری موفقی داشته باشند و اگر هم جفتگیری داشته باشند کیفیت اسپرم تولیدی خیلی خوب نیست به همین دلیل درصد نطفه داری در تخم مرغ های یک تا دو هفته اول تولید نسبتاً پایین است. در پرندگانی مثل کبک معمولاً تا دو هفته اول تخم ها قابلیت قرار دادن در دستگاه را ندارند چون درصد نطفه داری کمتر از 20 درصد است.

ضدعفونی تخم  مرغ ها

تمیز کردن تخم  مرغ های کودی

محل خروج تخم از بدن پرنده کلواک نام دارد. کلواک کانال مشترک انتهای دستگاه تولیدمثلی و دستگاه گوارشی و ادرار پرندگان است؛ بنابراین در زمان خروج تخم از بدن پرنده احتمال آلوده شدن آن وجود دارد.

در پرندگانی که در بستر نگهداری می شوند نیز احتمال آلوده شدن تخم با کود و یا سایر مواد خارجی بسیار زیاد است. حتی تخم  مرغ هایی که در سیستم قفس تولید می شوند نیز احتمال آلوده شدن با کود یا برخی مواد از قبیل پر و خوراک وجود دارد.

بهترین کار برای داشتن تخم  مرغ های سالم و کم خطر در دستگاه جوجه کشی حذف تخم مرغ های آلوده است؛ اما گاهی اوقات می توان با تمیز کردن پوسته تخم آلودگی را از بین برد و در جوجه کشی مرغ استفاده کرد. این کار در مورد تخم  های پرندگان گران  قیمت به  صرفه است. به عنوان مثال قیمت تخم قرقاول گاهی بیش از ده برابر تخم  مرغ است.

برای تمیز کردن تخم مرغ ها از پارچه زبر و سمباده خیلی نرم استفاده می شود. در زمان تمیز کردن پوسته باید دقت کرد که هیچ تغییر یا خراشی در پوسته ایجاد نشود و به پوسته آسیب نرسد.

بعد از برداشتن آلودگی در سطح پوسته باید تخم مرغ  ها را ضدعفونی کرد. هیچ گاه تخم های آلوده به کود را نباید در داخل محل نگهداری تخم قرارداد چون به سرعت آلودگی را به سایر تخم مرغ  های سالم منتقل می کنند.

چیدن تخم مرغ در دستگاه جوجه کشی

دمای مناسب محل چیدن تخم در شانه ها باید 26-20 درجه سانتیگراد و رطوبت آن 80-60 درصد باشد. دمای بیش از 28 درجه  در هنگام چیدمان معمولاً به تخم آسیب می زند. نوک تیز تخم مرغ ها باید رو به پایین درون شانه مرغ جای گذاری شود.

برنامه سرکشی منظم به دستگاه در طول جوجه کشی مرغ

با توجه به اینکه دستگاه های امروزی کاملاً خودکار هستند اما بازهم نیاز به سرکشی و کنترل منظم دارند. اگر دستگاه در نزدیکی قرار دارد حداقل هر 4 ساعت یک بار در شرایط عادی ازلحاظ کارکرد سیستم گرمایش، رطوبت ساز، تهویه و چرخش تخم کنترل شود.

اگر دسترسی کمتر است باید دستگاه به سیستم هشداردهنده مجهز شود و حداقل هر 6 ساعت یک بار کنترل شود.

کنترل نکردن دستگاه سبب می شود که حتی ایرادات جزئی را متوجه نشده و اگر مشکلات دستگاه و ازکارافتادن قطعه ای چند ساعت به طول بیانجامد سبب از بین رفتن جنین و هدر رفتن سرمایه تولیدکننده می شود.

در یکی از دستگاه های جوجه کشی همکاران که جوجه کشی بوقلمون انجام میداد به خاطر سر نزدن به دستگاه چند میلیون تومان خسارت واردشده بود. این همکار ما فقط روزی یک بار دستگاه را کنترل می کرد و متأسفانه به دلیل نوسانات برق فیوز ماقبل دستگاه اتصال را قطع کرده بود و با اینکه قطعی برق نداشتیم ولی دستگاه برای چندین ساعت خاموش بود و تقریباً تمام تخم بوقلمون  ها از بین رفته بودند.

اگر قطعی برق اتفاق افتاد و در زمان قطعی و چند دقیقه بعد باید از نزدیک دستگاه را کنترل کرد و از کار کردن تمام تجهیزات مطمئن شد. اهمیت کنترل دستگاه جوجه کشی برای جوجه کشی شتر مرغ که قیمت تخم شتر مرغ گران تر است بیشتر نمایان می شود.

نوربینی تخم یا کندلینگ

در طول جوجه کشی بهتر است روند رشد جنین را بررسی کرد. برای کندلینگ در روزهای مختلف جوجه کشی تعدادی تخم را از دستگاه خارج کرده و توسط دستگاه مخصوص کندلینگ ( دستگاه نطفه سنج ) که ساختار ساده ای دارد تخم ها در معرض نور قرار گرفته و محتویات تخم تا حدودی دیده می شود.
از روز سوم جوجه کشی می توان نطفه دار بودن تخم و شروع رشد جنین را در اکثر پرندگان تشخیص داد. روزهای هفتم و چهاردهم جوجه کشی هم برای کندلینگ مناسب است.
در زمان خارج کردن تخم برای کندلینگ باید شرایط دما و رطوبت خارج از دستگاه مناسب باشد و تخم به سرعت به دستگاه برگردد.
در زمان کندلینگ چون تخم در نزدیک لامپ روشنایی قرار می گیرد باید به حرارتی که توسط لامپ تولید می شود توجه کرد. بنابراین عملیات نوربینی باید خیلی سریع انجام شود.
دمای محل کندلینگ باید 25-20 درجه سانتیگراد و رطوبت آن حداقل 70-50 درصد باشد.

آموزش تصویری ساخت دستگاه نطفه سنج

زمان مناسب خروج جوجه از دستگاه

حاصل تلاش جوجه کشی، جوجه سالم و باکیفیت است. اگر تمام مراحل و اصول جوجه کشی مرغ درست رعایت شده باشند نتیجه آن درصد هچ بالا و کیفیت جوجه عالی خواهد شد.

یکی از لذت بخش ترین مراحل جوجه کشی خروج جوجه از تخم است. توصیه می کنم چند باری از پشت شیشه دستگاه نظاره گر خروج جوجه مرغ ها از تخم باشید که یکی از زیباترین لحظات طبیعت را خواهید دید.

معمولاً جوجه ها طی 24 از تخم خارج می شوند. زمان خروج جوجه ها از تخم بستگی به اندازه تخم مرغ ، مدت نگهداری قبل از جوجه کشی، سن گله مولد، رطوبت و دمای دستگاه دارد.

معمولاً جوجه هایی که از تخم های ریز متولد می شوند کمی زودتر از تخم خارج می شوند.

چرا جوجه ها همزمان از تخم خارج نمی شوند؟

هرچه مدت نگهداری تخم مرغ قبل از جوجه کشی بیشتر باشد معمولاً جوجه ها دیرتر از تخم خارج می شوند.

هرچه سن گله مولد بیشتر باشد اندازه تخم مرغ درشت تر و درنتیجه جوجه ها دیرتر از تخم خارج می شوند. سن گله که بیشتر می شود درصد هچ و یا همان جوجه درآوری هم بیشتر می شود. اما ممکن است کیفیت جوجه بهتر نباشد.

اگر 1200 تخم مرغ در دستگاه جوجه کشی داشته باشیم معمولاً 500 جوجه مرغ در طی دو تا چهار ساعت اول متولد می شوند. حدود 250 جوجه چند ساعت زودتر و 250 جوجه چند ساعت دیرتر متولد می شوند.

تشخیص زمان مناسب برای خروج جوجه ها از تخم، کار دشواری است و خیلی هم ضروری نیست؛ اما خارج کردن زودتر و یا دیرتر سبب آسیب به جوجه و ایجاد مشکلاتی در بخش پرورش جوجه خواهد شد .

جوجه های مرغ و اکثر پرندگان از زمان خروج از تخم تا وارد شدن به سالن تا 24 ساعت نیازی به آب  ودان ندارند و می توانند از ذخیره کیسه زرده که بخشی از زرده تخم است استفاده کنند .

چه زمانی جوجه ها را از دستگاه خارج کنیم؟

خروج جوجه هایی که هنوز خشک نشده اند نیز می تواند سبب آسیب و ایجاد سرماخوردگی در جوجه شود.

خروج دیرهنگام جوجه مرغ ها هم سبب اتمام ذخیره زرده داخل بدن جوجه شده و جوجه دچار آسیب و ضعف خواهد شد.

بنابراین باید شرایط تخم مرغ ها  و دستگاه جوجه کشی را طوری فراهم کرد که تا حد ممکن جوجه ها به صورت هم زمان از تخم خارج شوند و در مناسب ترین زمان از دستگاه خارج و به محل پرورش منتقل شوند.

معیار مناسب برای خروج جوجه از دستگاه خشک شدن 80 درصد جوجه های متولدشده است. معمولاً قسمت پشت سر جوجه ها دیرتر خشک می شود بنابراین با یک بررسی اجمالی می تواند تخمین زد که حدود 80 درصد جوجه ها خشک شدند و 20 درصد در حال خشک شدن هستند؛ که احتمالاً تا پایان شمارش جوجه یا حداکثر چند ساعت بعد خشک می شوند.

اگر زمان خروج جوجه ها از تخم بیش از 24 ساعت طول می کشد باید بعد از 24 ساعت اول هر 6 ساعت یکبار جوجه های خشک شده را از دستگاه خارج کرد. در مورد جوجه کشی بلدرچین هم می توانید به همین ترتیب عمل کنید.

باز کردن مکرر درب دستگاه در روزهای آخر ممنوع

یکی از دوستان من که اولین بار از دستگاه جوجه کشی استفاده می کرد و اولین بار بود که در منزل کار جوجه  کشی را انجام می داد بااینکه تمام مراحل جوجه کشی مرغ را به خوبی انجام داده بود اما درصد هچ نسبتاً کمی را به دست آورد. وقتی تخم های جوجه نشده را بررسی کردم دیدم که بیشتر جنین ها تا آخرین مرحله رشد کرده بودند و حتی تعداد زیادی از جوجه ها پوسته را شکسته و نوک آن ها بیرون زده بود اما نتوانسته بودند از تخم خارج شوند.

دلیل آن را خودتان حدس بزنید! شنیدن صدای اولین جوجه بسیار هیجان انگیز بود؛ و این دوست ما با شنیدن اولین صدای جوجه برای چند دقیقه در دستگاه را باز می کند و به دنبال جوجه می گردد ولی هنوز جوجه ای از تخم خارج نشده است.

بنابراین هرچند ساعت یک بار در دستگاه باز می شد تا زمان خروج اولین جوجه که بسیار هیجان انگیز بود به هرحال تا چند ساعت پس از خروج جوجه ها از تخم مرغ هرچند دقیقه یک بار در دستگاه بازشده و بچه ها با جوجه ها بازی می کردند و نتیجه تلف شدن تعداد زیادی از جوجه ها قبل از تولد شد.

تعداد خیلی کمی از جوجه ها ممکن است بیش از 24 ساعت زودتر یا دیرتر از تخم خارج شوند بنابراین نباید به خاطر این چند جوجه، به کل جوجه ها آسیب زد.

برای باز کردن درب دستگاه در هنگام خروج جوجه ها حداقا باید 24 ساعت از هچ اولین جوجه گذشته باشد. سپس شرایط هم دمایی اتاق را فراهم کنید و بعد در کوتاهترین زمان ممکن این کار را انجام دهید. برای مرحله بعد حداقل 6 ساعت تحمل کنید.

آب مناسب دستگاه جوجه کشی

آب مورد استفاده در جوجه کشی باید کمترین درصد املاح و بدون آلودگی شیمیایی و میکروبی باشد.

املاح زیاد در آب سبب ایجاد رسوب روی کنترل کننده های رطوبت و حرارت دستگاه می شود و در عملکرد آنها خطا ایجاد می کند.

اگر آب مورد استفاده دارای درصد املاح زیادی است باید حتماً از دستگاه تصفیه آب و سختی گیر استفاده کرد.آب چاه باید قبل از استفاده توسط کلر ضدعفونی شود.

مهمترین دلایل تلفات جنین در روزهای پایانی جوجه کشی

معمولاً سه عامل سبب تلفات جنین در سه روز آخر جوجه کشی می شود؛ که عبارت اند از: کمبود اکسیژن، کاهش رطوبت و کاهش یا افزایش دما.

شاید مهم ترین عاملی که باعث تلفات جنین در روزهای پایانی جوجه کشی مرغ می شود افزایش دما است. با توجه به اینکه در روزهای پایانی رشد جنین کامل می شود و متابولیسم بدن زیاد است بنابراین جنین گرما تولید می کند و اگر تبادل حرارتی دستگاه با محیط بیرون مناسب نباشد و این گرمای تولیدی در دستگاه محبوس شود دمای دستگاه افزایش یافته و سبب تلفات جنین می شود.

اگر برای چند ساعت دما بیش از 39 درجه باشد تلفات جنین شروع می شود و در دمای 40 درجه تلفات به شدت افزایش می یابد و در 42 درجه تقریباً تمام جنین ها ظرف چند دقیقه تلف خواهند شد.