امروزه پرورش شتر مرغ که در بیشتر کشور های جهان رایج شده است به صورت یکی از سیستم های زیر به اجرا در می آید:

1-    باز یا غیر متمرکز

2-    نیمه متمرکز یا نیمه بسته

3-    بسته یا متمرکز

انتخاب نوع سیستم بستگی به شرایط محلی به ویژه آب و هوا و فضای قابل دسترس دارد. حتی ممکن است برای استفاده بهینه از کلیه امکانات موجود، هر سه سیستم با هم تلفیق شوند. در هر کدام از سیستم های باز و نیمه تمرکز ممکن است جوجه کشی شترمرغ به صورت طبیعی یا توسط دستگاه جوجه کشی به طور مصنوعی انجام شود.

 سیستم باز و یا غیر متمرکز

شترمرغ عاشق فضای باز بوده و ترجیح می دهد که چراگاهش بزرگ باشد. در سیستم باز و یا غیر متمرکز زمین وسیعی در اختیار شترمرغ ها قرار داده می شود (حدود 40 هکتار) و دور آن محصور می گردد.سعی می شود در این سیستم پرندگان را مطابق به محیط طبیعی شان نگهداری نمایند و حداقل تغییرات در زندگی آنها اعمال شود. در این سیستم که از تعداد زیادی شترمرغ تشکیل شده، معمولاً یک شترمرغ ماده حاکم وجود دارد که نقش خود را به شترمرغ های ماده کوچکتر و جفت خود تحمیل می کند. سیستم باز و یا غیر متمرکز دارای مزیت هایی می باشد که عبارتند از:

1-    ناچیز بودن هزینه های نگهداری پرندگان مولد

2-    هزینه جوجه کشی تقریبا صفر است (در صورت استفاده از جوجه کشی طبیعی)

3-    هزینه های سرمایه گذاری این سیستم جزیی است

علی رغم وجود محاسن ذکر شده این سیستم دارای معایبی نیز می باشد که عبارتند از:

1-    کنترل شناسایی پرندگان و جمع آوری تخم ها مشکل است.

2-    نمی توان بر شرایط جفت گیری کنترلی اعمال کرد.

3-    اغلب میزان مرگ و میر جوجه ها بالا است (در جوجه کشی طبیعی)

4-    کنترل و معاینه جوجه غیر ممکن است (در جوجه کشی طبیعی)

5-    جوجه ها اغلب توسط حیوانات دیگر شکار می شوند. (در جوجه کشی طبیعی)

6-     تخم ها ممکن است به دلیل وجود شرایط بد حمل و نقل و باقی ماندن بر روی زمین برای مدت طولانی آسیب دیده و از بین بروند.

از این سیستم معمولا برای پرورش شترمرغ گله های وحشی که دارای ژن ها و خصوصیات با ارزش هستند استفاده می شود.

 پرورش شترمرغ در سیستم نیمه متمرکز

در این سیستم به 20 تا 60 هکتار زمین نیاز می باشد. پرندگان در پن هایی با وسعت 8 تا 20 هکتار نگهداری می شوند. معمولا هر گروه از 25 شترمرغ ماده و 15 شترمرغ نر تشکیل شده است. پرندگان می توانند قسمتی از نیاز غذایی خودشان را با چرا در محیط چراگاه بدست آروند. در این سیستم حدود 40 تا 60 درصد غذای مورد نیاز شتر مرغ ها به صورت دستی در اختیار آنها قرار می گیرد. محل های تغذیه بیشتر در نزدیکی حصار ها قرار داده می شود تا از تردد بیش از حد و ایجاد استرس در پرنده جلوگیری شود. محاسن این سیستم عبارتند از :

1-    سرمایه گذاری برای حصار کشی و اقدامات کمتر است

2-    جمع آوری تخم ها به دلیل مشخص بودن لانه ها، از سیستم باز آسان تر است

3-    شترمرغ های ماده ای که دارای تولید بالا هستند با کمی دقت مشخص می شوند.

4-    هزینه تغذیه کاهش می یابد زیرا قسمتی از خوراک از چراگاه بدست می آید.

5-    پرندگان به راحتی می توانند جفت خویش را انتخاب نمایند.

این سیستم معایبی نیز دارد:

1-    تشخیص اینکه کدام نر با مدام ماده جفت گیری کرده مشکل است.

2-    ممکن است یک شترمرغ نر قوی، بیش از سه ماده در اختیار بگیرد که در این صورت تخم های نطفه دار کاهش می یابد.

3-    گرفتن و به دام انداختن شترمرغ ها در این سیستم مشکل است.

4-    ممکن است پرندگان ضعیف به جایگاه تغذیه دسترسی پیدا نکنند.

این سیستم معمولا توسط تولید کنندگان تازه کار یا انهایی که می خواهند هزینه کمتری برای تولید بپردازند انجام می شود.

 سیستم متمرکز

با شکسته شدن انحصار پرورش شترمرغ و توسعه آن در سایر کشور ها و به دلیل محدود بودن سطح مراتع و زمین های مناسب این سیستم بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. وسعت زمین در این  سیستم بسته به تعداد گروه های مولد و مبلغ سرمایه گذاری از یک تا بیست هکتار متغیر است. معمولا هر گروه مولد از یک شترمرغ نر و یه شترمرغ ماده تشکیل شده است. معایب سیستم متمرکز عبارتند از:

1-    سرمایه گذاری قابل توجهی برای حصار کشی و ایجاد سالن ها مورد نیاز است.

2-    غذا به صورت صنعتی تهیه و در اختیار پرندگان قرار می گیرد که روشی پر هزینه است.

3-    مدت زمان لازم برای آگاهی از نابارور بودن پرنده نر طولانی بوده و ممکن است تخم های بدون نطفه زیادی تولید گردد.

سیستم متمرکز دارای محاسن زیادی نیز می باشد که شامل موارد زیر است:

1-    کنترل پرندگان در جایگاه های کوچک راحت است.

2-    می توان مصرف خوراک روزانه را ثبت و مطابق با نیاز پرندگان کنترل کرد.

3-    جمع آوری تخم ها و ثبت اطلاعات آنها راحت تر است.

4-    می توان پرونده کامل و دقیقی از شتر مرغ هایی که تخم های بارور گذاشته و تعداد بیشتری جوجه تولید کرده اند تهیه نمود.

5-    مهم ترین مزیت در این سیستم این است که می توان پرندگان مولدی که قرار است در آینده مورد استفاده قرار بگیرند را مشخص نمود و از جفت گیری شترمرغ هایی که با هم رابطه خویشاوندی دارند جلوگیری نمود.

در جوجه کشی طبیعی آیا مرغ عملیات خوابیدن روی تخم ها را بهتر از دستگاه جوجه کشی انجام می دهد؟ 

جواب منفی است. جوجه کشی طبیعی بارها و بارها نتایج ضعیفی به ما داده و می‌دهد درحالی که دستگاه جوجه کشی به شرط رعایت شرایط  محیطی و بهداشتی در آن به مراتب بهتر از مرغ کرچ عمل می‌کند. مرغ کرچ از جمله مخلوقات آمیخته با بی نظمی و غیرقابل پیش بینی کره زمین است که به روش های مختلف ما را دچار نومیدی میکند. این موضوع در مورد پرورش جوجه ها صدق نمی‌کند زیرا پرورش طبیعی آنها توسط مرغ کرچ به مراتب راحت تر و دقیق تر از روش مصنوعی و دستی انجام می شود. 

جوجه کشی و پرورش طبیعی جوجه ها مزایای زیر را دارد :

الف - «مواظبت مادر از تخم و جوجه ها». مرغ به خوابیدن روی تخم ها و چرخاندن آن ها مبادرت کرده و در مورد مقرر جوجه ها متولد می شوند بدون این که نیاز چندانی و درگیری ما باشد. بهتر است از مرغ‌های با طبیعت عصبانی و بی قرار استفاده نشود ولواین که تیپ جنگی مناسبی داشته باشند. طبیعت قوی و متوازن مرغ ها نشانه آن است که جوجه ها را با اطمینان بیشتر و ریسک کمتری مورد هدایت و حمایت قرار می دهند و از طریق سیگنال های صدایی و به دلایل واهی درمعرض هشدارهای  بی مورد قرار نداده و خانواده را دچار اضطراب نمی‌کنند.

ب - در فضای بیرون مادر به جوجه ها آموزش می‌دهد چه غذایی برای آن ها مفید است.

ج - در زمان نزدیک شدن خطر،مادر جوجه ها را آگاه می کند و از آنها حفاظت می‌کند.

د - در زمان درگیری بین جوجه ها، واسطه می شود.

ح - رسیدگی و مراقبت جوجه ها به قدری است که اغلب جوجه خروس ها از همان ابتدا ویژگی‌های برجسته و شایستگی فیزیکی خود را نشان می دهند.

و - نیازی به خرید مادر مصنوعی،اینکوباتور،جعبه پرورش اولیه،هیتر و امثال آن نیست.

معایب جوجه کشی و پرورش طبیعی نیز به شرح زیر است :

الف - تعداد جوجه کمتری به ازای هر مرغ تولید خواهد شد زیرا مرغ درگیر پرورش جوجه می شود و برای مدتی از تخم می رود.

ب - مرغ های جوان و نابلد موجب تلف شدن جوجه خود می شوند.

ج - تنها زمانی مرغ وارد فعالیت تولید مثلی می شود که ابتدا کرچ شود.

د - درصد جوجه درآوری کم تر از روش جوجه کشی مصنوعی(البته در شرایط ایده آل) است.

 به هر حال در صورت تمایل به جوجه کشی طبیعی و استفاده از مرغ کرچ،شب هنگام تخم های بارور جمع‌آوری شده را زیر وی قرار می دهیم.به این منظور به آرامی از جایش بلند کرده و محکم نگه داشته و تخم ها را در آشیانه وی می ‌گذاریم و سپس به آرامی مرغ را روی آن ها قرار می دهیم. چنان چه مرغ که خصوصیات کرچی را نشان می دهد از روی تخم بلند شود دوباره روی آن ها باز می گردد. باید توجه داشت که هیچ گاه در حالی که مرغ دیگری در آشیانه است،تخم ها را زیر مرغ کرچ نگذاریم. مرغ به مدت 21 روز روی تخم ها می خوابد و سپس تا استقلال کامل جوجه ها از آن ها مواظبت می‌کند. جوجه های بدست آمده از جوجه کشی طبیعی تحت نظارت مادر،بزرگ می شوند. این مرغ ها ابتدا نیاز جوجه ها و سپس نیاز خود را برآورده می کنند و حتی اگر کاملاً گرسنه باشند وقتی غذا بیابند ابتدا جوجه ها را سیر می کنند. مواظبت و حمایت از آن ها نیز همین منطق را دارد. هیچ تهدیدی و اندازای بزرگ نیست که او جوجه‌هایش را رها کند.

اغلب پرورش دهندگان باتجربه،مرغ و خروس های مولد(با سابقه و شجره مشخص) خود را به صورت مجزا از دیگران در قفس های تولید مثل انفرادی جفت می کنند واز تخم‌های شناسنامه ‌دارآن ها مواظبت کرده به دقت آن ها را نشانه گذاری می‌کنند و آن ها را با دستکش نخی برداشته و با مداد،اطلاعات تولید مثلی و تاریخ گذاشته شدن آنها را یادداشت کرده و در محل مناسبی انبار می کنند و به موقع زیر مرغ کرچ(مادر یا حمال)مناسب می خوابانند.

نژاد لاری

لازم به ذکر است که مرغ نژادهای جنگی در مقایسه با مرغ و خروس معمولی غریزه تولید مثلی بیشتری دارد. بهتر است در ابتدای فصل تولید مثل وارد فرایند تولید مثل شوند و قبل از آن غذاهای حاوی ویتامین و مواد معدنی و پروتئین مناسب به آن ها داده شود و در زمان مناسب در معرض عملیات کرم کشی  قرار گیرند تا در دوره خوابیدن روی تخم ها راحت بوده به آلودگی در آشیانه آن ها وجود نداشته باشد. آشیانه مرغ (جعبه پلاستیکی،سبد میوه یا نظیر آن) در محلی خلوت و بدون مزاحمت قرار گرفته و کف آن مقداری خاک اره یا پوشال مناسب ریخته می شود و پس از تولد جوجه ها یک طرف جعبه برداشته می شود تا جوجه ها امکان رفت و آمد داشته باشند. در صورتی که زمان دقیق گذاشته شدن تخم های بارور بلافاصله یادداشت شود می توان تاریخ دقیق تولد جوجه ها را محاسبه کرد.سویه های  مختلف تعداد روز و ساعات متفاوتی دارند. مرغ ها بلافاصله بعد از گذاشتن تخم، آن را با صدای بلند قدقد خود اعلام می کنند در حالی که پرهایشان را باد انداخته اند.

مدیریت تولید مثل

 یک روش مناسب مدیریت تولید مثل مرغ های مناسب که قبلاً دارای جوجه خروس های خوبی بوده اند این است که بلافاصله پس از گذاشته شدن تخم، آن ها را برچسب زده و تا لحظه موعود در محل مناسب ذخیره کنیم و موقتا تخم های بی کیفیت زیر او بگذاریم و دائم مراقب کرچی او باشیم. در صورتی که مرغ تمامی لحظات روزانه را در آشیانه بماند نشانه کرچی او است. بعد از دو روز می توان او را به آشیانه ای که مخصوصا برای او فراهم شده انتقال داد. در محل جدید دو روز دیگر نیز روی تخم های بی کیفیت می خوابد.در صورت بی تجربگی و عدم امنیت مرغ ها در این روز ها، آسیب جدی به تخم ها وارد می شود. زمانی که مرغ  با ثبات کافی روی تخم هاخوابید، یک روز پس از غروب  و در حالی که هوا تاریک است تخم ها  جایگزین می شوند و تعدادی تخم بارور و شناسنامه ‌دار تا ( 12عدد) زیر آن ها گذاشته می شود تا مرغ بتواند تمامی آنها را گرم نگه دارد.البته این تعداد بستگی به اندازه مرغ نیز دارد و هرچه مرغ بزرگ تر باشد تعداد تخم بیشتری را گرم می کند.

 کجه مرغ کرچ در محلی خلوت،خنک، نسبتا تاریک و آرام و دور از دسترس دیگر مرغ و خروس ها قرار می گیرد.لازم نیست این کجه ها بزرگ وگران باشند ولی باید راحت، ایمن و عاری از کوران هوا باشند. استفاده از قفسی با مساحت 2 متر مربع با یک پنجره بزرگ و مناسب بدون شیشه ولی نرده دار که در روزهای بعد از تولد جوجه ها،آفتاب کافی به درون آن بتابد مناسب است در حالی که کف آنها از خاک اره درشت پوشیده شود تا مرغ در صورت لزوم حمام خاک کند. خاک اره به تدریج آلوده به فضله مادر شده وجوجه ها پس از تولد، با باکتری های طبیعی و مفید روده مادر تلقیح می‌شوند و از ورود  باکتری های مضر به دستگاه گوارش آنها ممانعت به عمل می آید. کجه های مرطوب و با جریان هوای تند موجب تلفات جوجه ها می شود در حالی که اگر این دو حالت در آن  نباشد حتی درروزهای سرد زمستان می توان مرغ ها را خواباند و جوجه سالم و قوی در آن ها پرورش داد.گاه اوقات یک کجه  مستقل ولی کوچک تر برای مرغ مادر فراهم می‌کنند تا مرغ بدون اضطراب یا مزاحمت دیگران در آن به خوردن و نوشیدن بپردازد.

مرطوب بودن تخم ها

گاهی اوقات بخصوص در فصول گرم و هوای خشک لازم است وقتی مرغ کرچ برای خوردن و آشامیدن از روی تخم ها بلند می شود،اندکی آب روی تخم ها اسپری کنیم.تخم ها به ویژه در دو روز آخر باید مرطوب (نه خیس) باشند تا جوجه ها راحت تر پوست تخم‌ را شکافته و از آن بیرون بیایند.در صورتی که تخم ها خشک باشند، جوجه درگیر پوسته های داخلی تخم شده و به راحتی متولد نمی شود و یا قبل از تولد می میرد. به هرحال جوجه ها یکی پس از دیگری متولد می‌شوند.

 در صورتی که در روزهای آخر نزدیک و تولد جوجه ها،تخم یا جوجه ای زیر مرغ بگذاریم، احتمال دارد مرغ کرچ از پذیرفتن آن ها خودداری کرده و یا بلافاصله بعد از تولد آن را  بکشد. مرغ در سه روز آخر صدای جوجه را از درون تخم شنیده و آن را حس می کند. همچنین مرغ ها شمارش بلد نیستند و عدد را نمی‌شناسند و برای آن ها 7 روز با 17 روز تفاوتی ندارد. بنابراین اگر جوجه یک روزه ای را به صورت دزدکی زیر مرغ بگذاریم او را پذیرفته و همراه جوجه های خود بزرگ می‌کند. زمان بندی این کار حساس است و حتما باید دزدکی انجام شود.

مرغ کرچ گاه به خوردن پوسته های باقی مانده می پردازد. این صفت در مرغ های مختلف متغیر است.گاه اوقات آنها تخم های نابارور و مشکل دار و نیز جوجه های مریض و مرد را می خورند و بعید نیست مثلاً از میان 10 تخمی که در لانه گذاشته شده، هیچ اثری از یکی دو تا از آن ها مشاهده نکنیم. گاه مرغ ها از ترس شکارچیان به خوردن جوجه های سالم نیز می پردازند.این صفت را به سختی می‌توان مهار کرد و لذا این گونه مرغ ها به درد جوجه کشی نمی خورند. در روزهای 20 و 21 باید مراقبت بیشتری به عمل آید و این رفتار در مرغ کرچ کنترل شود.برخی پرورش دهندگان کاری با این رفتار ندارند و آن را طبیعی می دانند به ویژه اگر باقی مانده جوجه ها را به شیوه مناسبی بزرگ کنند.

فاصله ی بین تخم گذاری تا قرار گرفتن تخم ها در دستگاه جوجه کشی بسیار مهم است. نباید تخم ها در دمای زیر 4/4 و بالای 20 درجه سانتی گراد نگه داری شوند. دمای مناسب برای نگه داری تخم  کبک حدود 12 تا 155 درجه سانتی گراد می باشد. برای نگه داری تخم های کبک آن ها را بهتر است در شانه های تخم قرار دهید و در اتاقی که تهویه آن در حد مطلوب است نگه داری کنید. مدت زمان نگه داری تخم ها نباید بیشتر از 7 روز باشد زیرا افزایش مدت نگهداری تخم موجب کاهش جوجه دراوری می شود.

آماده سازی برای ورود تخم ها به ستر

قبل از اینکه تخم ها در دستگاه جوجه کشی قرار گیرند 6 الی 12 ساعت در دمای 25 درجه سانتی گراد قرار گیرند تا به هوای جدیدی که در  پیش است عادت کنند. به این عمل پیش گرم می گویند. پیش گرم عملیاتی است که می توان آن را در سالن جوجه کشی و قبل از چیدن تخم ها در دستگاه جوجه کشی انجام داد. در نقاط گرمسیری باید عمل تهویه به خوبی انجام پذیرد تا از تعریق تخم ها در اتاق پیش گرم جلوگیری به عمل آید. در صورتی که تخم ها عرق کنند در اثر فشار منفی که در داخل تخم به وجود می آید عوامل میکروبی از طریق پوسته به درون تخم کبک کشیده شده و بعد ها در اثر مساعد بودن شرایط این عوامل تکثیر پیدا کرده و در نهایت موجب تولید تخم های آلوده (میکروبی) و یا تخم های انفجاری می شوند.

باید به این نکته اشاره کرد که حداقل زمان بین تخم گذاری و خواباندن تخم ها در دستگاه جوجه کشی باید 24 ساعت باشد چون در تخم تازه تولید شده pH آلبومین تخم بالا است و کیسه هوایی هنوز کامل نشده است و این مسئله موجب آسیب رسیدن به جنین می شود.

این دلایل به شرح زیر خلاصه می شوند :

1- عیوب مادرزادی : 

این عیوب وقتی ظاهر می شوند که خروس و مرغ ارتباط خیلی نزدیک به همدیگر داشته و از یک نژاد باشند. در این صورت  وقتی تعداد زیادی از جوجه ها بد شکلی داشته باشند. بایستی به این مسئله توجه نمود. بعضی از پرندگان ممکن است ژن های کشنده را با خود حمل نمایند. این پرندگان بطور نرمال در آن چیزی که ظاهر نمی شود. قابلیت بازگشت دارند مگر اینکه هر دو والدین پرنده ژن کشنده را با خود حمل نمایند. نمونه این قبیل ژن ها گردن کج، پاهای کوتوله و فقدان بال ها است.

2- ناباروری :

 این عارضه معمولاً به علت این که است که یکی از والیدن یا هر دو مریض یا خیلی چاق بوده و یا زیاد برای تولید مثل مورد  استقاده قرار گرفته اند. این وضعیت اخیر الذکر در بین نژاد های شو که خیلی تاکید روی تولید مثل برای ظاهرشان می شود هادی است تا خوش بنیه و قوی بودن آنها به وسیله نور دادن می توان تخم مرغ های غیر بارور را در 7 روزگی انکوباسیون مشخص نمود. این تخم مرغ ها را بعداً می توان از انکوباتور خارج نمود و در این صورت یک منبع آلودگی به وسیله آنها به وجود نخواهد آمد.

3- بیماری های ارثی :

 این مسئله ممکن است روی والدین تاثیر نکند اما می تواند بخوبی برای جوجه ها کشنده باشد. هر کسی که در کار فروش پرندگان یا تخم مرغ های بارور است حقیقتاً بایستی خون پرندگان مورد استفاده در تولید مثل را به وسیله یک نفر دامپزشک تست کند تا اطمینان حاصل نماید که عاری از بیماری های توارثی نظیر تیفوئید ماکیان می باشد که از طریق تخم قابل انتقال می باشند این پرندگان همچنین بایستی آزمایش شوند تا مشخص شود عاری از سالمونلا می باشند.

آزمایشات متعددی که در ایستگاه تحقیقات کشاورزی مونتانا آمریکا برای مشخص کردن حرارت تخم مرغ در طی جوجه کشی طبیعی انجام گرفته نشان داده است که حرارت متوسط قسمت فوقانی تخم مرغ 3/102 درجه فارنهایت و یا در حدود 29 درجه سانتی گراد و حرارت پایین تخم مرغ در حدود  31 درجه و یا به عبارت دیگر در حدود 15-16 درجه فارنهایت کمتر از حرارت بالای تخم مرغ بوده است.

این اختلاف زیاد حرارت در قسمت فوقانی و تحتانی تخم مرغ بیشتر در روزهای اول جوجه کشی دیده می شود، در روزهای آخر اختلاف حرارت به حدود 10 درجه فارنهایت می رسد.

طی آزمایشات دیگر ثابت شده است که درجه حرارت بدن مرغ کرچ که در روی تخم مرغ می خوابد زیادتر از مرغ غیر کرچ است.

در هنگام کرچی این مطلب را به خوبی می توان در روی مرغ آزمایشی کرد چنانچه مرغ کرچ را لمس نمایند مشاهده می شود که پرهای ناحیه همچنین خود سینه به طور محسوسی گرم است. تفاوت درجه حرارت بالا و پایین تخم مرغ در ماشین های جوجه کشی کمتر از زیر مادر است و در حدود 4 درجه فارنهایت می باشد.

طبق آزمایشاتی که در ایستگاه تحقیقاتی پردو آمریکا صورت گرفته است حرارت در دستگاه جوجه کشی چنانچه مخزن جیوه میزان الحراره در فاصله 5 سانتی متری بالای سینی تخم مرغ ها قرار داشته باشد باید در حدود 101 درجه فارنهایت یا 5/388 درجه سانتی گراد باشد در این صورت نتیجه جوجه کشی بسیار رضایت بخش است ولی چنانچه حرارت از 100 درجه فارنهایت یا 38 درجه سانتی گراد کمتر و یا از 103 درجه فارنهایت معادل 5/39 درجه سانتی گراد بیشتر باشد مرگ و میر جنین به طور محسوسی افزایش می یابد.

طبق نظریه مرکز ملی تحقیقات کشاوزری امریکا اگر رطوبت ماشین 60درصد و جریان هوا 12 سانتی متر مکعب در دقیقه و غلظت اکسیژن 21 درصد و اکسید دو کربن کمتر از 5/0 درصد باشد. در تحت چنین شرایطی بهترین درجه حرارت برای دستگاه جوجه کشی 100 درجه فارنهایت یا در حدود 388 درجه سانتی گراد است.

زیاد بودن یا کم بودن درجه حرارت در نتیجه جوجه کشی موثر واقع می شود و آن را کاهش می دهد.

چنانچه حدود این تغییرات حرارتی جزئی باشد ممکن است در طول مدت جوجه کشی تغییراتی ایجاد کند. این تغییرات بین 20-25 روز است.

حرارت کمتر از حد معمول سبب می شود که جوجه ها به کندی از تخم مرغ خارج شوند و در نتیجه سبب طولانی شدن مدت جوجه کشی می شود. حرارت زیاد تر از حد معمول سبب کوتاه شدن دوره جوجه کشی می گردد. ولی اگر حدود تغییرات حرارتی زیاد باشد سبب مرگ و میر جنین می گردد.

اگر ماشین از نظر حرارت در وضع مناسبی باشد تمام جوجه ها بایستی در روز 21 از تخم مرغ بیرون آمده باشند و در پایان روز بیست و یکم جوجه کشی خاتمه یابد. از این رو طول مدت جوجه کشی راهنمای خوبی از نظر کنترل حرارت ماشین بشمار می رود.

حرارت در تمام مدل ها و انواع دستگاه جوجه کشی یکنواخت نیست بلکه بسته به سیستم و توصیه کارخانه سازنده اغلب حرارت ماشین های مختلف با هم کمی اختلاف دارد.

چگونگی تهویه در تغییرات حرارتی ماشین نقش مهمی به عهده دارد. در ماشین های جوجه کشی کوچک و ساده حرارت در هفته اول 100 درجه فارنهایت یا 38 درجه سانتی گراد و در هفته دوم 102 درجه فارنهایت یا در حدود 39 درجه سانتی گراد و در هفته سوم 103 درجه فارنهایت یا 5/39 درجه سانتی گراد می باشد.

در ماشین های بزرگ که چندین طبقه سینی در آن چیده می شود و دارای دستگاه های تهویه خودکار می باشند معمولاً حرارت تا روز هجدهم در حدود 99-100 درجه فارنهایت یا 5/37- 38 درجه سانتی گراد می باشد.

از روز هجدهم به بعد باید حرارت را کمتر و رطوبت ماشین را زیادتر نمود. به همین دلیل برای کنترل دقیق حرارت تخم مرغ ها را تا روز هجدهم در یک قسمت به نام انکوباتور و از روز هجدهم به بعد در قسمت دیگر به نام هچر نگهداری می کنند در این قسمت حرارت کمتر، رطوبت و تهیه بیشتر از قسمت اول است.

در ماشین های جوجه کشی باید حرارت را در طی مدت جوجه کشی یکنواخت و دور از نوسان نگاه داشت این عمل به وسیله دستگاه های تنظیم انجام می گیرد که حرارت ماشین را در تمام مدت جوجه کشی در میزان مطلوب نگاه می دارد. اصول دستگاه های تنظیم در ماشین های کوچک براساس انقباض و انبساط کپسول های اتر یا ترموستات های خودکار استوار شده است.

کپسول های حاوی اتر معمولاً در اثر حرارت منبسط و در برودت منقبض می گردند در داخل ماشین های جوجه کشی ساده کپسول اتر نصب شده است. در روی جدار فوقانی این کپسول ها میله ای قرار گرفته است که از دیواره فوقانی ماشین خارج می شود. این میله به اهرمی وصل شده که به سرپوشی منتهی می شود که در روی منبع تولید حرارت قرار می گیرد.

وقتی که حرارت ماشین به حد مطلوب رسید به وسیله پیچ های میزان به کپسول اتر فشار می آورند به طوری که سرپوش مماس به دریچه روی منبع تولید حرارت گردد. در این صورت چنانچه حرارت داخلی ماشین از حد مطلوب بیشتر شد در روی کپسول اتر اثر می گذارد و ان را متسع می کند در نتیجه به میله و اهرم فشار وارد می آید و سرپوش از روی دریچه بلند می شود و حرارت اضافی خارج می گردد. در هنگامی که درجه حرارت کمتر از حد مطلوب باشد بالعکس کپسول اتر منقبض شده و سرپوش دریچه را کاملاً می بندد و مانع از سرد شدن داخل ماشین می گردد.

در ماشین های جوجه کشی بزرگ و برقی دستگاه های تنظیم کننده حرارتی سبب قطع و وصل جریان برق می شود در تیجه حرارت را همیشه در میزان معینی نگاه می دارد.

در بعضی انواع ماشین های جوجه کشی ترمواستات هایی در دستگاه های تنظیم قرار گرفته است که حرارت محوطه داخلی ماشین را کنترل می کند. اگر بر اثر بعضی عوامل، دستگاه تولید حرارت ماشین از کار بیفتد و جریان حرارتی به داخل ماشین قطع گردد.

دستگاه های تنظیم فوراً به کار می افتد و رابطه ماشین را با خارج قطع می نماید. در نتیجه برای مدتی حرارت ماشین در میزان مطلوب باقی می ماند و مانع از تلف شدن سریع جنین می گردد. برای گرم کردن ماشین جوجه کشی از منابع مختلف تولید حرارت استفاده می شود.

متداولترین آنها نفت و گاز و برق است که هر کدام دارای مزایا و معایبی است. امروزه ماشین های کوچک جوجه کشی که در روستا ها  به کار می رود نفتی و ماشین های بزرگ برقی می باشند.

از نظر چگونگی گرم کردن محوطه داخلی ماشین های جوجه کشی به سه دسته تقسیم می شوند:

1-      آنهایی که به وسیله هوای گرم حرارت لازم را به دست می آورند.

2-      آنهایی که به وسیله فرستادن آب گرم به داخل ماشین گرم می شوند.

3-      بالاخره دسته ای که به وسیله قرار دان مقاومت های الکتریکی در ماشین گرم می شوند

منبع : کتاب اصول پرورش طیور ( تالیف مراد علی زهری )